Dziurawiec nie tylko w stanach depresyjnych, PMS i menopauzie

Dziurawiec zwyczajny to roślina kwitnąca z rodzaju Hypericum, która od ponad 2000 lat była wykorzystywana jako zioło lecznicze, głównie w celu łagodzenia stanów przeciwdepresyjnych i przeciwzapalnych. Występuje głównie w Europie, części Azji i Afryki, oraz zachodniej części Stanów Zjednoczonych, jednak jego działanie znane jest na całym świecie. Przedstawiamy najważniejsze właściwości tego wyjątkowego zioła.

Do rodzaju hypericum należy około 400 różnych gatunków ziół i krzewów, które mają żółte lub miedziane kwiaty, z czterema do pięciu płatków, licznymi pręcikami i pojedynczymi słupkami. Uznaje się, że dziurawiec pochodzi z Europy, ale jest obecnie dość powszechnie spotykany nawet w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Najlepiej rośnie w suchej glebie, na poboczach lasów i łąkach. Jednym z największych producentów dziurawca jest Australia, która produkuje obecnie ok. 20% światowych dostaw, chociaż przez bardzo długi czas był on tam uważany za chwast.

Wiele osób nie zna tego zioła i zastanawia się nad właściwościami dziurawca oraz sposobami jego wykorzystania. W niniejszym artykule przedstawiamy obszernie jak stosować dziurawiec, na co pomaga, jak wykonać napar z dziurawca, jak działa nalewka z dziurawca i wiele innych porad w tym zakresie.

Dziurawiec zwyczajny czyli co?

Dziurawiec zwyczajny zawiera w sobie dziesiątki substancji biologicznie czynnych, ale największą wartość medyczną mają hiperycyna i hiperforyna. Pozostałe, przydane dla zdrowia związki to głównie flawonoidy, takie jak rutyna, kwercetyna i kemferol. Większość firm farmaceutycznych posiada w swojej ofercie różnorodne i komponowane na bazie dziurawca preparaty zdrowotne, które są powszechnie stosowane przez miliony ludzi na wszystkich kontynentach. Szacuje się, że roczna sprzedaż produktów z zawartością tego zioła przekracza kilka miliardów dolarów!

Hypericum perforatum od początku naszej ery był powszechnie wykorzystywany przez greckich lekarzy, którzy przypisywali mu nie tylko właściwości lecznicze i ochronne, ale nawet mistyczne. Wykorzystanie dziurawca od początku obejmowało głównie leczenie chorób, takich jak zaburzenia nerwowe lub silne wahania nastroju.

Dziurawiec wciąż jest jednym z najczęściej zalecanych środków naturalnych, szczególnie w przypadku depresji oraz objawów takich jak lęk, ciągłe zmęczenie, utrata apetytu i problemy ze snem. Jest również stosowany w leczeniu problemów z kołataniem serca, huśtawkami nastrojów, w objawach nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi – ADHD, zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych – OCD, sezonowych zaburzeniach afektywnych – SAD oraz objawach menopauzy.

Dziurawiec właściwości i działanie zdrowotne

1. Łagodzenie objawów depresji
   

Wiele badań wskazuje na to, że dziurawiec zwyczajny może pomóc walczyć z łagodną do umiarkowanej depresji. W odróżnieniu do większości leków przeciwdepresyjnych na receptę, pozwala zmniejszyć stany lękowe, nie przynosząc żadnych istotnych skutków ubocznych, takich jak zmniejszenie libido. Może jednak wchodzić w interakcje z wieloma lekami, dlatego powinien być stosowany wyłącznie pod opieką lekarza, zwłaszcza jeśli podczas leczenia przyjmowane są antydepresanty.

Wiele badań wskazuje, że dziurawiec wykazuje działanie jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny – SSRI, będących popularnymi rodzajami leków przeciwdepresyjnych, które przepisywane są zwykle przy początkowym leczeniu depresji. Ma on zatem właściwości nieco podobne do tak popularnych leków jak Prozac, Zoloft czy Celexa. Naukowcy nie są jednak pewni, jak dokładnie działa dziurawiec, jednak przy jego stosowaniu obserwują zwiększony wychwyt serotoniny, dopaminy i noradrenaliny w mózgu. Dzięki temu możliwa jest poprawa nastroju i lepsze samopoczucie w przypadku pierwszych objawów depresji.

Dziurawiec zwyczajny często kojarzony jest z poprawą nastroju u osób z SAD, czyli rodzajem depresji, która występuje w miesiącach zimowych, najczęściej z powodu braku światła słonecznego. SAD jest zwykle leczony terapią światłem, ale istnieją pewne dowody na to, że włączenie suplementacji ekstraktów z dziurawca, łącznie z fototerapią, działa nawet lepiej. Pozwala on zatem skuteczniej pokonać tzw. zimową depresję.

2. Poprawa nastroju w okresie menopauzy

Liczne obserwacje wskazują na to, że dziurawiec zwyczajny, jako naturalny lek ziołowy, skutecznie łagodzi psychologiczne i wegetatywne objawy menopauzy. Niemieckie badania pokazały, że po 12 tygodniach leczenia tym ziołem zaobserwowano znaczną poprawę w zakresie objawów psychicznych i psychosomatycznych. Dziurawiec podawano w tabletkach 111 kobietom w wieku od 43 do 65 lat, w ilości 900 mg, trzy razy dziennie. Można zatem z wysokim prawdopodobieństwem domniemywać, że jest on skutecznym środkiem na lepsze samopoczucie w trudnym okresie przekwitania kobiet.

3. Łagodzenie objawów PMS

Brytyjskie badania pokazały, że regularne przyjmowanie ekstraktu z tej rośliny rzeczywiście przynosi poprawę samopoczucia kobiet w okresie napięcia przedmiesiączkowego. Obserwacją objęto 36 kobiet w wieku 18-45 lat, które podzielono na dwie grupy. Przez okres dwóch pełnych cykli miesiączkowych pierwsza z nich przyjmowała 900 mg ekstraktu z dziurawca, a druga jedynie tabletki placebo. W następnej kolejności zmieniono grupy na dwa kolejne cykle. Uzyskane wyniki pokazały, że ziele dziurawca może być z powodzeniem stosowane do łagodzenia i zwalczania objawów PMS, w szczególności przewlekłego zmęczenia, braku równowagi hormonalnej czy obniżonego nastroju.

Efekty działania suplementacji oceniane były przez cały okres badania przy użyciu raportu dobowego, w którym kobiety informowały o własnych odczuciach w zakresie nastroju, agresji, równowagi hormonalnej i stymulacji. Wyniki wskazały jednoznacznie, że dziurawiec jest lepszy od placebo w poprawie objawów fizycznych i behawioralnych PMS, jednak nie przyniósł on żadnych znaczących efektów w zwalczaniu bólu.

4. Neutralizowanie zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne to zaburzenia psychiczne, które powoduję, że ludzie wykonują pewne działania wielokrotnie i nie są w stanie tego kontrolować. Skutki takiego schorzenia mogą być poważnie wyniszczające, dlatego bardzo często niezbędne jest zastosowanie odpowiednich środków zaradczych. W tym względzie również pozytywny wpływ dziurawca przynosi dość obiecujące efekty.

Jedno z przeprowadzonych dotychczas badań objęło 12 pacjentów, którzy mieli rozpoznanie OCD. Byli oni leczeni przez okres 12 tygodni, przy stałej dawce 450 mg dziurawca, dwa razy dziennie. Badanie obejmowało ocenę tygodniową oraz miesięczną.

Na tej podstawie zaobserwowano dość istotne zmiany, które w znacznej części przypadków zaszły już w ciągu tygodnia, a następnie wzrastały przez cały okres. Ostatecznie stwierdzono, że u 5 spośród 12 pacjentów da się zauważyć „dużą poprawę”, u 6 „minimalną poprawę”, 1 pacjent otrzymał ocenę „bez zmian”. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi była jednak biegunka i niespokojny sen. Ponieważ poprawa rozpoczynała się w pierwszym tygodniu i rosła w miarę upływu czasu, naukowcy uważają, że w niektórych przypadkach wyciąg z dziurawca może być pomocnym narzędziem w leczeniu OCD.

5. Naturalny potencjał przeciwnowotworowy

Hiszpańscy naukowcy odkryli, że dziurawiec może hamować wzrost niektórych komórek nowotworowych. Dane z badań przeprowadzonych w 2003 roku wskazują, że pochodna hiperforyny jest związkiem, który może mieć silny wpływ w zakresie ochrony przed niekontrolowanym namnażaniem komórek. Właściwości te mogą mieć zatem istotne znaczenie w zakresie hamowania rozwoju nowotworów i tworzenia się przerzutów.

6. Naturalny środek do walki z zapaleniami i podrażnieniami skóry

Wyciągi z dziurawca przez setki lat były wykorzystywane w leczeniu różnego typu skaleczeń i otarć. Ich przydatność do zmniejszenia stanów zapalnych jest dobrze znana w ziołolecznictwie i wiązana jest głównie ze zdolnościami zwalczania infekcji. Dziurawiec zwyczajny posiada bowiem naturalne właściwości antybakteryjne, a tym samym może pomóc w walce ze stanem zapalnym, który znajduje się u podstaw większości chorób.

Ziele dziurawca wykazuje właściwości przeciwzapalne ze względu na efekt hamujący substancje prozapalne, takie jak cyklooksygenaza-2, interleukina-6 oraz indukowalna syntaza tlenku azotu. To one w wielu przypadkach odgrywają zasadniczą rolę w przewlekłych chorobach zapalnych. Podczas miejscowego zastosowania dziurawca możliwe jest łagodzenie nieprzyjemnych objawów, związanych z drobnymi uszkodzeniami i podrażnieniami skóry. Działa on również leczniczo w przypadku egzemy, oparzeń, a nawet hemoroidów.

Potwierdzają to m.in. niemieckie badania z 2003 roku. Objęły one 18 pacjentów z problemami dermatologicznymi, którym podawano dziurawiec dwa razy dziennie, przez okres czterech tygodni. Po tym czasie zaobserwowano wyraźne zmniejszenie mian skórnych, przy wysokiej tolerancji przyjmowania tego zioła.

Jak korzystać z ziela dziurawca zwyczajnego

Dziurawiec zwyczajny to dość popularne i dobrze dostępne zioło. Można je bardzo często kupić zarówno w lokalnym sklepie ze zdrową żywnością, jak i aptece lub sklepie zielarskim. Występuje w wielu formach, najczęściej w postaci kapsułek, tabletek, nalewek, herbatek, itp. Można również czasem znaleźć dziurawiec zwyczajny w postaci suszu lub proszku. Większość produktów jest standaryzowana i zawiera ok. 0,3% hiperycyny, jednak przed zakupem warto się upewnić czy dany produkt jest świeży i sterylnie zapakowany. Warto jednak pamiętać, że ziołowe suplementy diety generalnie nie są regulowane prawnie, dlatego warto je stosować z rozwagą.

Najczęstsze polecane sposoby i dawki dziurawca, dla poszczególnych problemów zdrowotnych:

• zwalczanie lęków – 900 mg dziurawca przyjmowana doustnie dwa razy dziennie przez kilka tygodni,
• łagodna depresja – 300 mg, trzy razy dziennie, najlepiej przed posiłkami,
• umiarkowane stany depresji – 900-1800 mg dziurawca doustnie, codziennie, przez okres od 8 do 12 tygodni,
• zespół napięcia przedmiesiączkowego PMS – 300-900 mg dziurawca, doustnie, codziennie, przez dwa cykle miesiączkowe,
• menopauza – 300 mg raz na dobę, przez 12 tygodni,
• łuszczyca – należy używać maści z dziurawcem dwa razy dziennie, przez co najmniej 4 tygodnie,
• gojenie ran – używaj wodnego roztworu z ok. 20% udziałem dziurawca oraz wazeliny, aplikując na zmienioną chorobowo skórę, trzy razy dziennie, przez okres 16 dni,
• zespół jelita drażliwego – 450 mg, dwa razy na dobę, przez okres 12 tygodni,
• nerwobóle – 900 mikrogramów hiperycyny doustnie, w dwóch okresach terapii, po 5 tygodni każdy,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – 450-1800 mg doustnie, codziennie przez 12 tygodni.

Powyższe wskazania nie mają charakteru porady lekarskiej, jedynie zestawienie najczęściej polecanych terapii z zastosowaniem dziurawca. Bezpieczeństwo i efektywność działania zależy w znacznym stopniu od czynników osobniczych, dlatego wszelkie samodzielne próby leczenia powinny być konsultowane z lekarzem.

Dziurawiec skutki uboczne i przeciwwskazania

Szczegółowe badania potwierdzają, że przy zastosowaniu doustnym, przez okres do trzech miesięcy dziurawiec zwyczajny jest generalnie bezpieczny. Niektóre dane sugerują, że może być regularnie stosowany nawet przez ponad rok.

Najczęściej występujące efekty uboczne obejmują problemy ze snem, wyraziste sny, nocną drażliwość, zaburzenia żołądkowe, zmęczenie, suchość w ustach, zawroty głowy, bóle głowy, wysypkę, biegunkę i mrowienie. W dużych dawkach i ekspozycji na słońce dziurawiec może powodować silnie nieprzyjemne reakcje organizmu.

Dziurawiec nie jest zalecany dla kobiet w ciąży lub karmiących piersią. Niektóre źródła podają, że  najprawdopodobniej jest bezpieczny dla dzieci w wieku od 6 do 17 lat, jednak nie powinien być podawany dłużej nić 8 tygodni.

Zalecane szczególne środki ostrożności

W literaturze można znaleźć wiele przeciwwskazań do stosowania dziurawca w określonych przypadkach chorobowych oraz w sytuacji przyjmowania niektórych leków. Najnowsze badania ujawniają możliwość wchodzenia w interakcję składników dziurawca z innymi składnikami leczniczymi. Mogą one również sprzyjać wytwarzaniu enzymów w jelitach i wątrobie, które powodują szybsze usuwanie leków z organizmu oraz metabolizują je do nieaktywnych form, przyczyniając się do osłabienia skuteczności terapii farmakologicznych.

Niektóre przypadki wykazały, że w trakcie leczenia bezpłodności jednoczesne przyjmowanie dziurawca może zmniejszać prawdopodobieństwo poczęcia dziecka, a w przypadku przyjmowania leków na ADHD może nasilać jego objawy. Niektóre źródła wskazują nawet na prowadzenie do epizodów maniakalnych u ludzi z chorobą dwubiegunową lub cierpiących z powodu ciężkiej depresji, a także przyczynić się do otępienia u osób z chorobą Alzheimera. Duże dawki dziurawca mogą także wywołać psychozy u niektórych osób ze schizofrenią.

W przypadku stosowania dziurawca należy zwrócić szczególną uwagę na ewentualne reakcje alergiczne, uczucie zmęczenia lub niepokój, a także zwiększone ciśnienie krwi, zwiększoną wrażliwość na słońce, czy rozstrój żołądka. W każdym z tych przypadków należy rozważyć zaprzestanie jego stosowania.

W przypadku poważnych chorób i dolegliwości o zamiarze stosowania dziurawca zawsze należy poinformować lekarza, gdyż może on wchodzić w interakcje z wieloma lekami, w tym z pigułkami antykoncepcyjnymi, lekami na alergie, lekami uspokajającymi, środkami na migreny oraz choroby serca. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku:

• myśli samobójczych lub ciężkiej depresji,
• zaburzeń krzepliwości krwi,
• cukrzycy,
• zaćmy,
• wysokiego poziomu cholesterolu,
• padaczki,
• słabego układu nerwowego,
• skłonności do opuchlizny ciała,
• problemów żołądkowych lub jelitowych,
• osłabionego systemu odpornościowego,
• zażywania leków na HIV / AIDS.

Samodzielne zbieranie i wykorzystanie dziurawca

Kiedy zbierać dziurawiec? Ziele dziurawca najczęściej zbieramy w kwietniu lub podczas kwitnienia. Ścinamy młode, względnie delikatne pędy, a następnie suszymy go w przewiewnym i ocienionym miejscu. Po wyschnięciu i pokruszeniu dziurawiec najlepiej przechowywać jest w papierowych torbach.

Napar z dziurawca

Łyżkę suszonego ziela wsypujemy do szklanki i zalewamy wrzątkiem, a następnie odstawiamy pod przykryciem na ok 15 minut. Napar z dziurawca traktowany jest często jako ziołowa herbatka uspokajająca.

Odwar z dziurawca

2 łyżki ziela wsypujemy do ok. 0,5 l wrzącej wody i gotujemy przez 5 minut. Odstawiamy na 10 minut, przecedzamy i pijemy po pół szklanki 3 razy dziennie. Odwar z dziurawca najczęściej poleca się stosować tuż przed jedzeniem.

Dziurawiec tabletki

Suplementy diety z ekstraktem z dziurawca przeznaczone są zazwyczaj do poprawy ogólnego stanu psychicznego, w tym wspierania pozytywnego nastroju, polepszeniu samopoczucia oraz utrzymania równowagi emocjonalnej. Zawarte w dziurawcu składniki aktywne aktywują zdolności umysłowe oraz zapewniają lepsze znoszenie sytuacji stresowych. Suplementy tego typu ułatwiają osiągnięcie stanu relaksu i właściwego odprężenia, a także wspierają zdrowy sen.

Tabletki z dziurawcem zawierają zazwyczaj ok. 200 – 400 mg ekstraktu ziołowego i są ogólnie dostępne w aptekach i sklepach zielarskich. Powinno się je stosować według wskazówek producenta, najczęściej doustnie, 2-3 razy dziennie po 1-2 tabletkach przed lub podczas posiłku. Nie należy przekraczać dawek wskazanych na opakowaniu.

Suplementy dziurawca nie mogą być stosowane zamiast zróżnicowanej diety. Tabletek nie należy również stosować po upływie terminu ważności. Przyjmowanie preparatów z ekstraktem dziurawca może być przyczyną uczulenia na światło słoneczne, które w szczególności może występować u osób z jasną karnacją skóry.

Nalewka z dziurawca

Surowiec ziołowy dziurawca można samodzielnie zebrać lub kupić w sklepie zielarskim albo w aptece. Nalewkę leczniczą można przygotowywać z suszu przez cały rok. Składniki nalewki z dziurawca:

• 0,5 l spirytusu,
• 0,5 wódki,
• 150 g suszu dziurawca.

Susz ziołowy umieszczamy w słoju i zalewamy wódką. Całość odstawiamy i codziennie potrząsamy. Po tygodniu wódkę zlewamy i przecedzamy, a pozostały w słoju dziurawiec zalewamy spirytusem. Po tygodniu codziennego wstrząsania i odstawiania, spirytus zlewamy, susz dobrze wyciskamy. Otrzymany spirytus łączymy z otrzymaną wcześniej wódką i przelewamy do jednej butelki. Cenną właściwością nalewki z dziurawca jest obecność rozpuszczalnej w alkoholu hiperacyny, jednej z substancji, odpowiedzialnych za nasz dobry nastrój. Nalewkę stosuje się 2-3 razy dziennie po jednej łyżeczce do posiłku. Można ją rozcieńczać z innymi płynami.

Sok z dziurawca

Sok z dziurawca, znany również jako Succus Hyperici, wytwarza się ze świeżego ziela, przy zastosowaniu etanolu. Jest on uznawany za płynny produkt leczniczy, z przeznaczenie stosowania doustnego. Najczęściej zalecany jest w przypadku niestrawności i o ile lekarz nie wskaże inaczej, 3 razy dziennie po 2,5 ml. Lek można rozcieńczać niewielką ilością wody.

Dziurawiec opinie

Większość osób pozytywnie ocenia stosowanie dziurawca w różnych formach. Wpływa on nie tylko na lepszy stan umysłu, ale także zapewnia lepszą ochronę organizmu przed zmianami chorobowymi.

Dziurawiec jest ziołem łatwo dostępnym i niedrogim, dlatego może być wykorzystywany bez większego wysiłku. Na rynku dostępny jest susz ziołowy, jak i gotowe suplementy diety, najczęściej w postaci tabletek z ekstraktem. Dość łatwo samodzielnie przygotowywać napary i herbatki ziołowe, a także soki i nalewki. Według większości dostępnych opinii, dziurawiec to bardzo wdzięczne ziele, które łatwo wykorzystać w domowej apteczce.