Alergia pojawia się wtedy, kiedy organizm reaguje na obce substancje, takie jak pyłki, jad pszczeli lub sierść zwierzęcą. Może się pojawić również reakcja pokarmowa na produkty, na które większość osób nie reaguje w sposób negatywny. Alergia może być może być zarówno stanem chorobowym, jak i reakcją na inne problemy zdrowotne. W niniejszym artykule przybliżamy najważniejsze o niej informacje, a w szczególności objawy, przyczyny, czynniki ryzyka oraz sposoby leczenia.
Układ odpornościowy wytwarza substancje zwane przeciwciałami. Kiedy występuje alergia, organizm wytwarza przeciwciała, które identyfikują dany alergen jako szkodliwy, nawet jeśli obiektywnie taki nie jest. W przypadku kontaktu z alergenem reakcja układu odpornościowego może obejmować zapalenie skóry, zatok, dróg oddechowych lub też układu trawiennego.
Stopień nasilenia alergii jest różny u poszczególnych osób i może wahać się od niewielkiego podrażnienia do anafilaksji, która jest potencjalnym zagrożeniem dla życia. Chociaż większości alergii nie da się wyleczyć, jednak jej leczenie może pomóc w złagodzeniu objawów.
Objawy alergii
Objawy alergiczne zależą od odmiany alergii, ale mogą negatywnie wpływać na drogi oddechowe, zatoki, a także przewód nosowy, jak i na układ trawienny czy skórę. Reakcja alergiczna może się wahać od łagodnej do ciężkiej. W niektórych ciężkich przypadkach może pojawić się reakcja zagrażająca życiu, zwaną anafilaksją. Poniżej wskazujemy na typowe reakcje uczuleniowe na różne czynniki:
Katar sienny, zwany również alergicznym nieżytem nosa, może powodować:
- kichanie,
- świąd nosa, oczu oraz podniebienia,
- zatkany, niedrożny nos,
- łzawiące, czerwone i opuchnięte oczy (zapalenie spojówek).
Alergia pokarmowa może powodować:
- mrowienie w ustach,
- obrzęk warg, języka, gardła oraz twarzy,
- pokrzywkę,
- anafilaksję.
Uczulenie na owady może obejmować:
- duży obszar obrzęku w miejscu ukąszenia,
- swędzenie lub pokrzywka na całym ciele,
- kaszel, ucisk w klatce piersiowej, świszczący oddech lub duszności,
- anafilaksję.
Alergia na leki może powodować:
- pokrzywkę,
- swędzenie skóry,
- wysypkę,
- obrzęk twarzy,
- świszczący oddech,
- anafilaksję.
Atopowe zapalenie skóry, czyli alergiczny stan skóry zwany egzemą, może powodować:
- swędzenie,
- zaczerwienienie,
- łuszczącą się skórę.
Anafilaksja
Niektóre reakcje alergiczne, w tym na alergeny pokarmowe lub ukąszenia owadów, mogą wywoływać ciężką reakcję zwaną wstrząsem anafilaktycznym. Jest to zagrażający życiu stan medyczny, powodujący utratę kontroli nad niektórymi funkcjami organizmu. Objawy anafilaksji obejmują:
- utratę przytomności,
- spadek ciśnienia krwi,
- poważną duszność,
- wysypkę na skórze,
- zawroty głowy,
- szybki, słaby puls,
- nudności oraz wymioty.
Kiedy należy iść do lekarza?
Do lekarza warto udać się zawsze wtedy, gdy wystąpiła reakcja alergiczna, której nie zwalczają leki dostępne bez recepty. Jeśli reakcja alergiczna następuje po spożyciu nowego leku, zawsze należy jak najszybciej udać się do lekarza, który ten lek przepisał.
W przypadku ciężkiej reakcji alergicznej (anafilaksja) należy natychmiast zadzwonić na pogotowie lub udać się do miejscowego ośrodka zdrowia. Jeśli posiada się automatyczny wstrzykiwacz epinefryny, należy natychmiast go zastosować.
Nawet, jeśli reakcja alergiczna ustąpi po wstrzyknięciu adrenaliny, to i tak należy udać się na oddział ratunkowy. Koniecznie trzeba się upewnić, że objawy nie powrócą, kiedy epinefryna przestanie działać.
Jeśli w przeszłości występowały ataki alergiczne lub wstrząs anafilaktyczny, należy umówić się na wizytę u lekarza. Ocena, diagnoza i długotrwałe leczenie anafilaksji jest generalnie skomplikowane. W związku z tym, najprawdopodobniej będzie potrzebna pomoc lekarza, który specjalizuje się w alergiach oraz immunologii.
Przyczyny występowania alergii
Reakcja alergiczna powstaje wtedy, gdy układ odpornościowy zwykłą substancję w swoim otoczeniu zaczną traktować jako wrogą i szkodliwą. W takiej sytuacji organizm zaczyna produkować przeciwciała, które są wyczulone na ten konkretny alergen. Po pewnym czasie ekspozycji na ten alergen przeciwciała mogą uwalniać szereg substancji, takich jak histamina, które bezpośrednio wywołują objawy alergiczne. Typowe alergeny, to:
- unoszące się w powietrzu czynniki, takie jak pyłki, roztocza, pleśń czy sierść zwierząt,
- niektóre pokarmy, w szczególności orzeszki ziemne, orzechy laskowe, pszenica, a także soja, ryby, skorupiaki, jajka i mleko,
- jad żądlących owadów, takich jak pszczoły czy osy,
- leki, a w szczególnie penicylina i antybiotyki na bazie penicyliny,
- lateks oraz inne substancje, które się dotyka, a które mogą powodować reakcje alergiczne skóry.
Alergia a czynniki ryzyka
Prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji alergicznej może być większe, jeśli:
- w rodzinie występuje astma lub alergia w postaci kataru siennego, pokrzywki lub egzemy,
- posiada się dzieci,
- choruje się astmę lub inne choroby alergiczne.
Komplikacje wynikające z alergii
Alergia zwiększa ryzyko niektórych innych chorób i dolegliwości, w szczególności takich jak:
Anafilaksja – Jeśli ma się ciężką alergię, to zwiększa się ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Najczęstszym powodem anafilaksji są alergeny pokarmowe, leki oraz ukąszenia owadów.
Astma – Jeśli ma się alergię, często zapada się również na astmę. Astma jest to reakcja układu odpornościowego, która negatywnie wypływa na drogi oddechowe oraz oddech. W wielu przypadkach astma jest wywoływana przez ekspozycję na alergen w środowisku, tzw. astma indukowana alergią.
Zapalenie zatok i infekcje uszu oraz płuc – Ryzyko zachorowania na te schorzenia jest większe, jeśli ma się katar sienny lub astmę.
Zapobieganie alergii
Skuteczność zapobiegania reakcjom alergicznym zależy od rodzaju alergii. Najczęściej stosowane środki obejmują:
Unikanie znanych wyzwalaczy – Nawet w przypadku leczenia reakcji alergicznych, lepiej unikać w swoim otoczeniu zidentyfikowanych wyzwalaczy uczulenia. Na przykład, jeśli ma się reakcję alergiczną na pyłki, to w okresie pylenia roślin, lepiej pozostać w zamkniętym pomieszczeniu i korzystać s filtrów powietrza. Jeśli ma się alergię na kurz lub roztocza, to należy często odkurzać i myć podłogi.
Prowadzenie dziennika – W czasie próby określenia własnych alergenów, warto prowadzić dziennik, w którym zapisywane będą informacje na temat tego, co i kiedy się je, jakie pojawiają się wtedy objawy i co pomaga je wyeliminować. Tak zebrane informacje mogą pomóc lekarzowi w zidentyfikowaniu alergenu i określeniu skutecznego leczenia.
Noszenie bransoletki z alertem medycznym – Jeśli u danej osoby występuje silna reakcja alergiczna, to tego rodzaju bransoletka informuje otoczenie i potencjalnych ratowników o płynących z niej zagrożeniach.
Diagnoza alergii
W celu sprawdzenia, czy pacjent cierpi na alergię lekarz najprawdopodobniej:
- zada szczegółowe pytania na temat objawów podmiotowych i przedmiotowych,
- wykonana fizyczne testy,
- zapyta o dziennik z zapisanymi szczegółami objawów i ich zwalczania.
Jeśli ma się alergię pokarmową, lekarz może najprawdopodobniej:
- poprosić o prowadzenie dziennika ze szczegółowym opisywaniem co się spożywa,
- zapytać, czy zaprzestało się spożywania podejrzanych produktów, które się zaobserwowało podczas oceny alergii.
Lekarz może również zlecić jeden lub oba z poniższych testów. Nie mniej jednak, należy pamiętać o tym, że testy alergiczne mogą być czasami fałszywie pozytywne lub też fałszywie negatywne.
Test skórny – Lekarz lub pielęgniarka nakłuwa skórę i wystawia ją na bezpośrednie działanie małej ilości białka, które występuje w danym alergenie. Jeśli organizm silnie na to zareaguje, to w badanym miejscu powstanie guzek lub pokrzywka.
Badanie krwi – Swoiste badanie krwi IgE (sIgE), powszechnie nazywane jest testem radioalergosonowym (RAST) lub ImmunoCAP. Badanie to mierzy ilość przeciwciał wywołujących alergię w krwioobiegu. Tego rodzaju przeciwciała znane są jako przeciwciała immunoglobuliny E (IgE). Próbka krwi jest wysyłana do laboratorium medycznego, gdzie można ją przetestować pod kątem wrażliwości na potencjalne alergeny.
Jeśli lekarz podejrzewa, że reakcje organizmu mogą wynikać z czegoś innego niż alergia, to może zlecić także inne badania. Takie testy mają na celu potwierdzenie lub zaprzeczenie postawionej diagnozie.
Leczenie alergii
Leczenie alergii najczęściej obejmuje:
Unikanie alergenów – Lekarz może podjąć kroki, by zidentyfikować oraz wyeliminować alergeny powodujące alergie. Jest to na ogół najważniejszy krok w zapobieganiu negatywnym reakcjom oraz zmniejszeniu objawów.
Lekarstwa – W zależności od rodzaju alergii, leki mogą zmniejszyć reakcję układu odpornościowego oraz złagodzić objawy. Lekarz może zalecić stosowanie leków dostępnych bez recepty lub tylko na receptę. Wśród leków dostępne są tabletki lub płyny, a także aerozole do nosa oraz krople do oczu.
Immunoterapię – W przypadku ciężkich reakcji alergicznych, które nie zostały całkowicie zneutralizowane poprzez inne leczenie, lekarz może zalecić immunoterapię alergenową. Zabieg ten obejmuje serię wstrzyknięć oczyszczonych ekstraktów alergenów, który najczęściej podawany jest w ciągu kilku lat. Inną formą immunoterapii jest podawanie tabletki pod język, która sama ma się tam rozpuścić. Leki podjęzykowe są wykorzystywane w przypadku leczenia niektórych alergii na pyłki.
Awaryjną epinefrynę – Jeśli cierpi się na poważną alergię może okazać się konieczne noszenie ze sobą awaryjnej strzykawki z adrenaliną. Biorąc pod uwagę ciężkie reakcje alergiczne, zastrzyk z adrenaliną może bardzo szybko zmniejszyć objawy w oczekiwaniu na uzyskanie profesjonalnej pomocy medycznej.
Styl życia i domowe środki zaradcze
Niektóre reakcje uczuleniowe poprawiają się po zastosowaniu leczenia domowymi sposobami:
Zatkane zatoki oraz objawy kataru siennego – Objawy te często poprawiają się po wykonaniu wlewu z soli fizjologicznej do nosa, czyli poprzez wypłukiwanie zatok roztworem soli i wody. W tym celu należy wykorzystać specjalną butelkę, która pozwoli na aplikację roztworu, dzięki temu wypłucze się zagęszczony śluz oraz substancje drażniące nos. Nie mniej jednak, niewłaściwe użycie takich urządzeń może prowadzić do powstania infekcji.
Objawy alergii na sierść zwierząt domowych – Należy zmniejszyć swoją ekspozycję na roztocza oraz sierść zwierząt domowych. Czyni się to poprzez częste pranie w gorącej wodzie pościeli i pluszowych zabawek, a także poprzez utrzymanie niskiej wilgotności w pomieszczeniach oraz wykorzystywanie filtrów, takich jak wysoko efektywny filtr cząstek stałych. Warto również wymienić wykładziny na twarde podłogi.
Objawy alergii na pleśń – Należy zmniejszyć wilgotność w wilgotnych pomieszczeniach, takich jak kuchnia czy łazienka. Można to uczynić za pomocą wentylatorów lub osuszaczy. Należy również uszczelnić i udrożnić wentylację domu.
Medycyna alternatywna
Praktyczne wskazówki z wyników badań klinicznych pokazują, że niektóre osoby z alergicznym zapaleniem błony śluzowej nosa mogą z dobrymi wynikami korzystać z akupunktury.
Przygotowanie do wizyty w gabinecie lekarskim
W przypadku powstania objawów, które mogą być spowodowane reakcją alergiczną, należy skontaktować się z lekarzem rodzinnym, który może skierować na badania do lekarza specjalisty. W tym przypadku będzie to alergolog.
Warto dowiedzieć się, czy zaprzestać stosowania leków antyalergicznych przed wizytą, ponieważ leki przeciwhistaminowe mogą wpływać na wyniki testów skórnych na alergię. Przed wizytą można również wykonać listę:
- objawów, nawet tych niezwiązanych z alergią – na liście umieścić także czas, w którym się one pojawiły,
- historii astmy i alergii w rodzinie, w tym miejscu warto uwzględnić również rodzaje alergii, jeśli się je zna,
- wszystkich leków, witamin i suplementów, które się przyjmuje oraz ich dawki.
Poniżej wskazujemy na podstawowe pytania, które warto zadać lekarzowi podczas wizyty:
- Jaka jest najbardziej prawdopodobna przyczyna alergii?
- Czy są inne możliwe przyczyny?
- Czy będzie potrzeba przeprowadzenia testów alergologicznych?
- Czy należy udać się do lekarza specjalisty?
- Jakie leczenie jest zalecane?
- Jak leczyć alergię równolegle z inną chorobą?
- Jakie objawy powinni znać najbliżsi, by móc szybko zareagować?
Jeśli w trakcie wizyty w gabinecie lekarskim nasunie się inne pytanie, nie należy się wahać, by je zadać. Najprawdopodobniej podczas spotkania lekarz zada kilka pytań, na które warto się przygotować:
- Czy ostatnio wystąpiło przeziębienie lub inne zakażenie układu oddechowego?
- Czy objawy się pogarszają w określonych porach dnia?
- Czy jest coś, co wydaje się poprawiać lub pogarszać objawy?
- Czy objawy się pogarszają w niektórych obszarach w domu lub pracy?
- Czy posiada się zwierzęta domowe, które mają dostęp do sypialni?
- Czy w miejscu zamieszkania lub w pracy występuje wilgoć lub było zalanie wodą?
- Czy pali się papierosy, czy jest się narażonym na bierne palenie lub inne zanieczyszczenia?
- Jakich zabiegów do tej pory się próbowało, by wyleczyć alergię? Czy pomogły?
