Atopowe zapalenie skóry (AZS), znane również jako wyprysk lub egzema, to stan chorobowy, który objawia się czerwoną i swędzącą skórą. Chociaż najczęściej dotyka dzieci, może jednak wystąpić w każdym wieku. Atopowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą skóry i ma tendencję do okresowego intensyfikowania objawów. Czasami zdarza się mu towarzyszyć astma lub katar sienny.
Na wstępie wypada podkreślić, że dotychczas nie znaleziono lekarstwa na atopowe zapalenie skóry, a dostępne leczenie i środki pomocnicze mogą jedynie złagodzić swędzenie i zapobiec nowym objawom. Warto jednak unikać niektórych czynników, które mogą wzmagać problemy, i jednocześnie stosować sprawdzone metody łagodzące. Tego rodzaju choroby skóry mają często różne objawy, a także mogą występować w różnym wieku i powodować szeroką gamę komplikacji.
Atopowe zapalenie skóry – Najczęstsze objawy
Oznaki i objawy atopowego zapalenia skóry mogą różnić się dość znacznie, w zależności od konkretnej osoby. Najczęstsze towarzyszy mu:
- wyraźnie sucha skóra,
- uciążliwe swędzenie, które zwłaszcza w nocy może być szczególnie silne,
- czerwone, brązowe i szare plamy, szczególnie na dłoniach, stopach, kostkach, nadgarstkach, szyi, klatce piersiowej, powiekach, wewnątrz zgięcia łokci i kolan oraz u niemowląt na twarzy i skórze głowy,
- małe, wypukłe nierówności, z których może wyciekać płyn,
- popękana i łuszcząca się skóra,
- wrażliwa i opuchnięta od drapania skóra.
Atopowe zapalenie skóry najczęściej rozpoczyna się przed 5 rokiem życia i może utrzymywać się w okresie dojrzewania i dorosłości. U niektórych ludzi okresowo się pojawia, a następnie łagodzi się na jakiś czas, czasami nawet na kilka lat.
Kiedy iść do lekarza?
Skontaktuj się z lekarzem, jeśli:
- choroba skóry wpływa negatywnie na sen i codzienne czynności,
- zauważysz zakażenie skóry – szukaj czerwonych smug, ropy, żółtych strupów,
- nadal wyraźnie odczuwasz objawy, mimo stosowania domowych środków zaradczych.
Należy natychmiast zwrócić się o pomoc medyczną dla dziecka, jeśli wysypka wygląda na zakażoną, a dziecko ma gorączkę.
Przyczyny egzemy
Zdrowa skóra umożliwia utrzymanie właściwej wilgotności, chroni przed infekcjami bakteryjnymi, drażniącymi czynnikami i alergenami. Egzema wiązana jest najczęściej z działaniem któregoś z genów, który negatywnie wpływa na zdolność skóry do zapewnienia tej ochrony. W przypadku wystąpienia tego rodzaju nieprawidłowości skóra nie jest odporna na działanie drażniących i alergennych czynników środowiskowych. Chociaż nie ma dotychczas pewności, co jest bezpośrednią przyczyną rozwoju AZS, to najwięcej przesłanek przemawia za czynnikami genetycznymi.
Uważa się także, że u niektórych dzieci alergie pokarmowe mogą odgrywać znaczącą rolę w wywoływaniu egzemy. Z kolei głównym czynnikiem ryzyka rozwoju atopowego zapalenia skóry jest osobista lub rodzinna historia choroby, ale także alergie, katar sienny czy astma.
Najczęściej występujące komplikacje choroby AZS
Powikłania atopowego zapalenia skóry mogą obejmować takie schorzenia jak:
- Astma i katar sienny – dość często poprzedza tego rodzaju dolegliwości zdrowotne. Szacuje się, że nawet u nawet ponad połowy małych dzieci z wypryskiem rozwija astma i katar sienny do osiągnięcia wieku 13 lat.
- Przewlekły liszaj pospolity – stan chorobowy skóry, zwany neurodermititis, który zaczyna się od obszaru swędzącej i łuszczącej się skóry. Wiele osób drapie problematyczny obszar, co sprawia, że objawy stają się jeszcze silniejsze. Długotrwałe drapanie, często z przyzwyczajenia, może spowodować, że problematyczny obszar skóry stanie się przebarwiony, gruby i skórzasty.
Objawy opryszczki na ustach
- Infekcje skóry – regularne drapanie niszczy strukturę ochronną skóry i może powodować otwarte rany. Zwiększają one znacznie ryzyko zakażenia bakteriami i wirusami, w tym również wirusem opryszczki pospolitej.
- Zapalenie skóry rąk – dotyczy szczególnie osób, których praca wymaga, aby ich ręce były często mokre i wystawione na działanie drażniących mydeł, detergentów i środków dezynfekujących.
- Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry – dość często występujące u osób dotkniętych egzemą.
- Problemy ze snem – uciążliwe uczucie swędzenia i potrzeba drapania może powodować niską bardzo jakość snu, skutkującą w dłuższej perspektywie wieloma problemami natury psychosomatycznej.
Profilaktyka choroby AZS
Poniższe wskazówki mogą pomóc w zapobieganiu napadom zapalenia skóry oraz zminimalizować przykre efekty wysuszenia w wyniku kąpieli.
Regularnie nawilżaj skórę, co najmniej dwa razy dziennie
Kremy, maści i balsamy pozwalają utrzymać w skórze właściwą wilgotność. Wybierz produkt lub produkty, które sprawdzą się w Twoim przypadku. Stosowanie wazeliny na skórze Twojego dziecka może pomóc w zapobieganiu rozwojowi objawów choroby.
Spróbuj zidentyfikować i unikać czynników, które pogarszają stan
Najczęściej identyfikowane czynniki, które mogą pogorszyć reakcję skóry, to pot, stres, otyłość, mydło, detergenty, kurz i pyłki. Osoby cierpiące na wyprysk powinny starać się istotnie zmniejszyć swoją ekspozycję na działanie tych czynników.
Niemowlęta i dzieci mogą doświadczyć wyprysku po spożyciu niektórych pokarmów, w tym jaj, mleka, soi i pszenicy
Porozmawiaj z lekarzem swojego dziecka na temat identyfikacji potencjalnych alergii pokarmowych. W tym celu wykonuje się odpowiednie testy, które pozwolą łatwiej zidentyfikować czynniki uczulające.
Bierz krótsze kąpiele lub prysznice
Większość zaleceń wskazuje na potrzebę unikania kąpieli. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest branie prysznica z użyciem letniej wody.
Wybierz dedykowane środki myjące
Tradycyjne mydła i środki antybakteryjne mogą powodować więcej szkód niż korzyści, ponieważ przyczyniają się do osuszania skóry. W przypadku egzemy należy stosować specjalne środki pielęgnacyjne, dostępne głównie w aptekach.
Ostrożnie osuszaj skórę
Po kąpieli delikatnie osusz skórę suchym i miękkim ręcznikiem, a następnie nałóż krem nawilżający, gdy skóra jest jeszcze wilgotna.
Diagnoza atopowego zapalenia skóry
Do identyfikacji atopowego zapalenia skóry nie jest wymagany test laboratoryjny. Twój lekarz prawdopodobnie postawi diagnozę, badając twoją skórę i przeglądając historię choroby. Może również zastosować testy płatkowe lub specjalne badania, aby wykluczyć inne choroby skóry lub określić warunki towarzyszące wypryskowi.
Jeśli podejrzewasz, że jakiś pokarm spowodował wysypkę twojego dziecka, powiedz o tym lekarzowi i zapytaj o identyfikację potencjalnych alergii pokarmowych.
Leczenie atopowego zapalenia skóry
Atopowe zapalenie skóry może być niezwykle uporczywe, można je jednak w znacznym stopniu kontrolować. Leczenie ma tutaj charakter typowo objawowy i ograniczający czynniki inicjujące dolegliwości. Aby osiągnąć zadowalające efekty leczenia wymaga się często prowadzenia różnych terapii przez miesiące lub nawet lata. Nawet jeśli leczenie zakończy się sukcesem, objawy mogą jednak kiedyś powrócić.
Dla uzyskania skuteczności leczenia ważne jest wczesne rozpoznanie choroby. Jeśli regularne czynności, związane z nawilżaniem i innymi domowymi metodami nie pomogą, lekarz może zasugerować jedną z następujących metod leczenia:
Kremy, które kontrolują swędzenie i pomagają w regeneracji skóry
Lekarz może przepisać krem lub maść kortykosteroidową. Zastosuj ją zgodnie z zaleceniami, zazwyczaj zaraz po nawilżeniu. Warto jednak pamiętać, że nadużywanie tego leku może powodować działania niepożądane.
Inne kremy zawierające leki zwane inhibitorami kalcyneuryny
Lekarze przepisują czasem takie środki jak takrolimus (Protopic) i pimekrolimus (Elidel) – które wpływają na układ odpornościowy. Stosuje się je u osób powyżej 2 lat w celu kontrolowania reakcji skórnych. Zastosuj je zgodnie z zaleceniami, zazwyczaj po nawilżeniu. Podczas korzystania z tych produktów należy unikać silnego światła słonecznego. Leki tego rodzaju zawierają ostrzeżenia przed potencjalnie zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwory.
Leki zwalczające infekcje
W przypadku infekcji bakteryjnej, np. na otwartych ranach lub pęknięciach, lekarze często przepisują kremy antybiotykowe. W celu leczenia powstałych infekcji czasami zaleca się również krótkotrwałe przyjmowanie antybiotyków doustnych.
Leki doustne, które kontrolują stany zapalne
W przypadku cięższych przypadków AZS lekarz może przepisać doustne kortykosteroidy. Leki te są skuteczne na atopowe zapalenie skóry, ale nie można ich stosować długoterminowo, z powodu potencjalnie poważnych działań niepożądanych.
Nowsza opcja leczenia w przypadku ciężkiej egzemy
W przypadku ciężkich objawów AZS i braku reakcji na inne sposoby leczenia, lekarze decydują się na wstrzykiwanie przeciwciała monoklonalnego. Jest to nowszy lek, więc nie jeszcze danych o długotrwałych efektach leczenia. Badania wykazały, że jest bezpieczny, jeśli jest stosowany zgodnie z zaleceniami. Przeszkodą do tego rodzaju terapii jest niestety bardzo wysoka cena.
Terapie wspomagające leczenie AZS
W leczeniu egzemy bardzo często proponuje się stosować niżej wymienione, dodatkowe terapie wspomagające.
Opatrunki na mokro
Intensywne wspomaganie leczenia ciężkiego atopowego zapalenia skóry polega na zastosowaniu na dotkniętym obszarze środków z kortykosteroidami i pokrycie ich mokrymi bandażami. U osób z rozległymi zmianami czasami odbywa się to w szpitalu, ponieważ wymaga dużego nakładu pracy i wymaga specjalistycznej wiedzy pielęgniarskiej.
Terapia światłem
Zabieg ten stosuje się u osób, które nie radzą sobie dobrze z terapiami miejscowymi lub szybko po zabiegu ponownie cierpią na reakcje skórne. Najprostsza forma fototerapii polega na wystawieniu skóry na kontrolowane ilości naturalnego światła słonecznego. Inne formy wykorzystują sztuczne promieniowanie ultrafioletowe UVA i wąskopasmowe ultrafioletowe UVB, samodzielnie lub w zestawieniu z lekami.
Chociaż skuteczna, to długotrwała terapia światłem ma szkodliwe działanie, w tym przedwczesne starzenie się skóry i zwiększone ryzyko rozwoju raka skóry. Z tych powodów fototerapia jest rzadziej stosowana u małych dzieci i nie jest zalecana niemowlętom.
Poradnictwo
Rozmowa z terapeutą lub innym doradcą może pomóc osobom, które są zawstydzone lub sfrustrowane ich stanem skóry. Spowodowany tym stres jest czynnikiem nasilającym objawy, dlatego właściwa kondycja psychiczna jest kluczowa dla końcowych efektów leczenia.
Relaksacja i modyfikacja zachowania
Osobom z AZS bardzo często zaleca się wszelkiego rodzaju terapie i techniki relaksacyjne, które pomagają opanować niekorzystne odruchy. Pozwalają one także lepiej znosić stres i wypoczywać w nocy.
Wyprysk niemowlęcy
Leczenie wyprysku u dzieci obejmuje najczęściej:
- identyfikację i unikanie czynników drażniących skórę,
- unikanie ekstremalnych temperatur,
- smarowanie skóry dziecka za pomocą olejków do kąpieli, kremów lub maści.
Jeśli metody te nie poprawiają ogólnej kondycji lub wysypka wygląda na zakażoną, należy zgłosić się do pediatry. Chore dziecko może potrzebować leku na receptę, aby lepiej kontrolować wysypkę lub skuteczniej leczyć infekcję. Lekarz może również zalecić doustny lek przeciwhistaminowy, aby złagodzić świąd i wywołać senność, co może być pomocne w dyskomforcie podczas nocnego wypoczynku.
Styl życia i domowe środki zaradcze
Aby zmniejszyć swędzenie i złagodzić stan zapalny skóry, wiele osób stosuje domowe sposoby pielęgnacji. Poniżej wymieniamy najważniejsze z nich.
Nawilżanie skóry co najmniej dwa razy dziennie
Warto szukać produktów lub ich kombinacji, które w indywidualnej sytuacji będą skuteczne. Można spróbować olejków do kąpieli, kremów, maści lub sprayów. Do natłuszczania skóry najczęściej stosuje się łagodne kremy, zawierające lanolinę lub parafinę. Ze środków naturalnych zaleca się te oparte na oleju lnianym lub oliwie z oliwek. Dla dziecka schematem może być maść przed snem i krem przed szkołą.
Stosowanie kremu przeciw świądowi na dotkniętym obszarze
Bezrekrecyjny krem, zawierający co najmniej 1 % hydrokortyzonu, może tymczasowo złagodzić świąd. Zastosuj go nie więcej niż dwa razy dziennie na dotknięty dolegliwościami obszar, najlepiej po nawilżeniu. Stosowanie balsamu przed pomaga kremowi leczniczemu lepiej wnikać w skórę. Gdy reakcja ulegnie poprawie, możesz czasem używać tego rodzaju kremu, aby zapobiec nawrotom.
Zakrywanie skóry zamiast drapania
Wiele osób stara się zakrywać swędzący obszar skóry, w celu niwelowania odruchów drapania. Dla dzieci może pomóc przycinanie paznokci i zakładanie im rękawiczek w nocy. Pokrycie problematycznego obszaru bandażami również pomaga lepiej chronić skórę i zapobiegać zadrapaniu.
Stosowanie właściwej diety
Bardzo często wskazuje się, że nieprawidłowa proporcja kwasów omega-3 do kwasów omega-6, a także niedobór kwasu linolowego (LA), mogą prowadzić do zwiększania związanych z egzemą dolegliwości. Dla skuteczniejszego leczenia przyczynowego należy utrzymywać w codziennej diecie odpowiednie proporcje kwasów omega-3 do omega-6, które powinny wynosić w przedziale 1:1 a 1:4.
Stosowanie suplementów diety
Nadmiernemu wysuszeniu skóry i uczuciu swędzenia zapobiega także witamina E. Z kolei cynk przyspiesza procesy gojenia i poprawia pracę układu immunologicznego, a także jest potrzebny do właściwego przyswajania kwasów tłuszczowych. Reakcję alergiczną powstrzymuje zawierający dużo flawonoidów wyciąg z pestek winogron. Atopowe zapalenie skóry wymaga często stosowania własnych eksperymentów i testów, dających możliwość znalezienie dla siebie najbardziej skutecznych środków łagodzących.
Stosowanie kąpieli leczniczych
Dodawanie do wody w kąpieli sody oczyszczonej lub drobno zmielonej mąki owsianej wielu osobom znacznie pomaga. W takim roztworze należy moczyć ciało od ok. 10 do 15 minut, a następnie osuszyć. Po kąpieli należy zastosować krem nawilżający, gdy skóra jest jeszcze wilgotna. Można także stosować olej z wiesiołka, olej rybi lub olej lniany.
Używanie nawilżacza
Gorące, suche powietrze w pomieszczeniu może podrażniać wrażliwą skórę i zwiększać uczucie swędzenia i efekt łuszczenia. Przenośny domowy nawilżacz powietrza może pomóc stworzyć w domu odpowiednie warunki sprzyjające mniejszemu świądowi.
Noszenie gładkich ubrań
Redukowanie podrażnień skóry może wymagać unikania ciasnego i szorstkiego ubrania. Należy także nosić odpowiednią odzież w czasie upałów lub ćwiczeń, aby zapobiec nadmiernemu poceniu się.
Łagodzenie stresu i niepokoju
Stres i inne zaburzenia emocjonalne mogą nasilić atopowe zapalenie skóry. Lepsze poznanie tych czynników i próba poprawy twojego zdrowia emocjonalnego może znacznie pomóc w leczeniu.
Radzenie sobie i wsparcie
Atopowe zapalenie skóry może być szczególnie stresujące, frustrujące lub kłopotliwe dla nastolatków i młodych dorosłych. Może zakłócać sen, a nawet prowadzić do depresji. Bliscy członkowie rodziny osób z tym stanem chorobowym mogą borykać się z problemami finansowymi, społecznymi i emocjonalnymi. Wielu osobom z egzemą zaleca się szukanie wsparcia psychologicznego od doradców, grup wsparcia, przyjaciół lub rodziny.
W przypadku wstępnego rozpoznania dolegliwości należy udać się na wizytę u lekarza pierwszego kontaktu. W przypadku poważniejszych objawów lekarz ten kieruje zwykle do specjalisty, czyli dermatologa.
Oto kilka informacji, które pomogą Ci przygotować się do tego rodzaju wizyty.
- Wymień swoje oznaki i symptomy, kiedy one wystąpiły i jak długo trwały. Ponadto może to pomóc w wyszczególnieniu czynników, które spowodowały lub pogorszyły twoje objawy – takich jak mydła lub detergenty, dym tytoniowy, pocenie się lub długie, gorące prysznice.
- Zrób listę wszystkich leków, witamin, suplementów i ziół, które stosujesz. Najlepiej weź oryginalne butelki i spisaną listę dawek i wskazówek.
- Zadawaj pytania, kiedy chcesz coś wyjaśnić.
