Biegunka – Objawy, przyczyny, ryzyko i leczenie

Biegunka to dość często występująca dolegliwość, która wiąże się z częstszą niż zwykle potrzebą oddawania luźnego lub nawet wodnistego stolca. Bardzo często cechą charakterystyczną jest zmiana konsystencji i zapachu kału. Długotrwała biegunka może doprowadzić do istotnego osłabienia organizmu, a także takich objawów jak gorączka, dreszcze czy odwodnienie. W niniejszym artykule opisujemy najważniejsze przyczyny, objawy, czynniki ryzyka i sposoby leczenia rozwolnienia.

W większości przypadków biegunka trwa kilka dni. Gdy jednak biegunka utrzymuje się przez kilka tygodni, może wskazywać na poważne zaburzenie, takie jak uporczywa infekcja, choroba zapalna jelit lub zespół jelita drażliwego. W większości przypadków pojawia się w przypadku lekkiego zatrucia lub spożycia słabiej tolerowanych produktów, a jej objawy są bardzo charakterystyczne i niezwykle uciążliwe.

Objawy biegunki

Objawy związane z biegunką mogą obejmować:

• luźne, wodniste stolce,
• skurcze brzucha,
• ból brzucha,
• gorączka,
• krew w stolcu,
• wzdęcia,
• nudności,
• pilna potrzeba wypróżnienia.

Kiedy iść do lekarza?

W przypadku osób dorosłych należy skontaktować się z lekarzem, jeśli:

• rozwolnienie utrzymuje się dłużej niż dwa dni,
• stajesz się odwodniony,
• masz silny ból brzucha lub odbytnicy,
• masz krwawe lub czarne stolce,
• masz gorączkę powyżej 39°

U dzieci, szczególnie małych, rozwolnienie może szybko prowadzić do odwodnienia. Zadzwoń do lekarza, jeśli nie zniknie w ciągu 24 godzin lub jeśli dziecko:

• staje się odwodnione,
• ma gorączkę powyżej 39°C,
• ma krwawe lub czarne stolce.

Przyczyny biegunki

Wiele chorób i stanów medycznych może powodować biegunkę, w tym:

• Wirusy – Stanowią częstą przyczynę biegunki i mogą obejmować wirus cytomegalii i wirusowe zapalenie wątroby. Rotawirus jest częstą przyczyną ostrej biegunki u dzieci.

• Bakterie i pasożyty – Zanieczyszczone pożywienie lub woda może przenosić bakterie i pasożyty do organizmu. Pasożyty takie jak Giardia lamblia i cryptosporidium mogą powodować biegunkę. Do typowych bakteryjnych przyczyn biegunki należą Campylobacter, Salmonella, Shigella i Escherichia coli. Podczas podróży w uboższych krajach biegunka wywołana przez bakterie i pasożyty często nazywana jest biegunką podróżnych. Może wystąpić zakażenie Clostridium difficile, zwłaszcza po kuracji antybiotykowej.

• Leki – Wiele produktów farmakologicznych, takich jak antybiotyki, może powodować biegunkę. Niszczą one zarówno dobre, jak i złe bakterie. Inne leki powodujące biegunkę to leki na nowotwory oraz środki zobojętniające z magnezem.

• Nietolerancja laktozy – Cukier znajdujący się w mleku i innych produktach mlecznych może u niektórych osób powodować rozwolnienie. Organizm wytwarza enzym, który pomaga trawić laktozę, ale dla większości ludzi poziomy tego enzymu szybko spadają po okresie dzieciństwa. Czynnik ten powoduje zwiększone ryzyko nietolerancji laktozy w miarę dochodzenia do dojrzałości.

• Fruktoza – Cukier występujący naturalnie w owocach i miodach, dodawany jako słodzik do niektórych napojów, może powodować biegunkę u osób, które mają problemy z jej trawieniem.

• Sztuczne słodziki – Sorbitol i mannitol to sztuczne słodziki występujące w gumie do żucia i innych produktach bezcukrowych. Mogą u niektórych zdrowych osób przyczyniać się do rozwolnienia.

• Chirurgia – Niektóre osoby cierpią na biegunkę po poddaniu się operacji jamy brzusznej lub operacji usunięcia pęcherzyka żółciowego.

• Inne zaburzenia trawienia – Przewlekłe rozwolnienie może mieć wiele innych przyczyn, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie okrężnicy, celiakia, mikroskopowe zapalenie jelita grubego i zespół jelita drażliwego.

Komplikacje które powoduje biegunka

Biegunka może powodować odwodnienie, które w przypadku nieleczenia generalnie prowadzi do zagrożenia życiu. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne u dzieci, osób starszych i osób z osłabionym układem odpornościowym. Jeśli masz oznaki poważnego odwodnienia, koniecznie zwróć się o pomoc lekarską.

Objawy odwodnienia u dorosłych

Odwodnienie charakteryzuje się takimi objawami jak:

• nadmierne pragnienie,
• suche usta lub skóra,
• brak lub niewielkie oddawanie moczu,
• osłabienie, zawroty głowy lub oszołomienie,
• zmęczenie,
• ciemny kolor moczu.

Objawy odwodnienia u niemowląt i małych dzieci

Odwodnienie u małych dzieci zawsze powinno być ściśle kontrolowane i może obejmować takie objawy jak:

• brak mokrej pieluszki w ciągu trzech lub więcej godzin,
• suchość w jamie ustnej,
• gorączka powyżej 39°C,
• płacz bez łez,
• senność, brak reakcji lub drażliwość,
• wklęsły wygląd brzucha, oczu lub policzków.

Zapobieganie biegunce

Rozwolnienie jest rodzajem reakcji organizmu na działanie bardzo wiele różnych czynników. Z tego powodu jego zapobieganie polega na eliminacji pewnych kluczowych zagrożeń.

Zapobieganie wirusowej biegunce

Myj ręce, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusowej biegunki. Aby zapewnić odpowiednie mycie rąk:

• Myj często – Umyj ręce przed i po przygotowaniu jedzenia. Myj ręce po kontakcie z niegotowanym mięsem, korzystaniu z toalety, zmianie pieluchy, kichaniu czy kaszlu.
• Należy używać mydła przez co najmniej 20 sekund. Po nałożeniu mydła na dłonie, pocieraj dłonie przez co najmniej 20 sekund.
• Używaj metod dezynfekcji rąk, gdy mycie nie jest możliwe. Użyj środka dezynfekującego do rąk na bazie alkoholu, kiedy nie możesz dostać się do wody. Zastosuj środek do dezynfekcji rąk w taki sposób, jak balsam. Użyj produktu zawierającego co najmniej 60% alkoholu.

Szczepienie ochronne

Możesz pomóc chronić niemowlę przed rotawirusem, najczęstszą przyczyną wirusowej biegunki u dzieci, za pomocą jednej z dwóch zatwierdzonych szczepionek. Zapytaj pediatry o tego rodzaju szczepienie, szczególnie gdy dziecko chodzi do żłobka lub przedszkola.

Zapobieganie biegunce podróżnych

Biegunka często dotyka ludzi, którzy podróżują do krajów, w których nie ma wystarczającej higieny i występują skupiska zanieczyszczonej żywności. Aby zmniejszyć ryzyko:

• Patrz, co jesz – Jedz gorące, dobrze ugotowane potrawy. Unikaj surowych owoców i warzyw, chyba że możesz je samodzielnie obrać. Należy również unikać surowych lub niedogotowanych mięs i produktów mlecznych.
• Zobacz, co pijesz – Pij wodę butelkowaną, napój gazowany, piwo lub wino serwowane w oryginalnym opakowaniu. Unikaj wody z kranu i kostek lodu. Używaj butelkowanej wody nawet do mycia zębów. Nie łykaj wody i nie mocz ust podczas kąpieli.
• Napoje przyrządzone z przegotowanej wody, takiej jak kawa i herbata, są prawdopodobnie bezpieczne. Pamiętaj, że alkohol i kofeina mogą nasilać biegunkę i odwodnienie.
• Zapytaj swojego lekarza o antybiotyki – Jeśli podróżujesz do kraju słabo rozwiniętego na dłuższy czas, poproś swojego lekarza o rozpoczęcie antybiotykoterapii przed wyjazdem, szczególnie jeśli masz osłabiony układ odpornościowy. W niektórych przypadkach przyjęcie antybiotyku może zmniejszyć ryzyko biegunki podróżnych.
• Sprawdź ostrzeżenia – Sprawdź stronę internetową dla podróżnych, w której umieszczane są ostrzeżenia o chorobach dla różnych krajów. Jeśli planujesz podróż poza Europę, sprawdź ostrzeżenia i wskazówki dotyczące zmniejszania ryzyka.\

Diagnoza biegunki

Poza przeprowadzeniem badania lekarskiego i podawaniem leków lekarz może zlecić badania, aby ustalić, co powoduje biegunkę. Do najczęściej wykorzystywanych należą:

• Badanie krwi – Pełne badanie krwi może pomóc określić, co jest bezpośrednia przyczyną rozwolnienia.

• Badania stolca – Lekarz może zalecić badanie stolca, aby ustalić, czy przyczyną biegunki jest jakaś bakteria lub pasożyt.

• Sigmoidoskopia lub kolonoskopia – Lekarz może zalecić jedno z tych badań, aby spojrzeć na wyściółkę okrężnicy i zrobić biopsję, jeśli nie ma wyraźnej przyczyny trwałej biegunki. Obie procedury obejmują użycie cienkiej, oświetlonej rurki z soczewką na końcu, aby zajrzeć do wnętrza okrężnicy.

Leczenie biegunki

Większość przypadków biegunki ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni bez leczenia. Jeśli spróbowało się zmian stylu życia i środków domowych na biegunkę bez powodzenia, lekarz może zalecić zastosowanie niektórych leków lub innych metod leczenia.

Antybiotyki

Antybiotyki mogą pomóc w leczeniu biegunki wywołanej przez bakterie lub pasożyty. Jeśli to wirus powoduje biegunkę, antybiotyki nie pomogą.

Leczenie w celu wymiany płynów

Lekarz prawdopodobnie zaleci wymianę płynów i soli. Dla większości osób dorosłych oznacza to wodę pitną, sok lub rosół. Jeśli picie płynów zakłóci pracę żołądka lub wystąpi silniejsza biegunka, lekarz może zalecić dożylne przyjmowanie płynów przez kroplówkę.

Woda jest dobrym sposobem na zastąpienie płynów, ale nie zawiera soli i elektrolitów – minerałów, takich jak sód i potas – potrzebnych, aby utrzymywać impuls elektryczny, który utrzyma bicie serca. Można pomóc w utrzymaniu poziomu elektrolitów poprzez picie soków owocowych dla potasu lub jedzenia zup dla sodu. Niektóre soki owocowe, takie jak sok jabłkowy, mogą powodować pogorszenie biegunki.

W przypadku dzieci, należy poprosić lekarza o zastosowanie doustnego roztworu nawadniającego, aby zapobiec odwodnieniu lub wymienić utracone płyny.

Dostosowywanie przyjmowanych leków

Jeśli lekarz stwierdzi, że antybiotyk spowodował biegunkę, może zmniejszyć dawkę lub zaleci przełączyć się na inny lek.

Leczenie podstawowych objawów

Jeśli biegunka jest spowodowana przez bardziej poważne schorzenie, takie jak choroba zapalna jelit, lekarz będzie pracował nad kontrolowaniem tego stanu. Można zostać skierowanym do specjalisty, takiego jak gastroenterolog, który może lepiej pomóc opracować plan leczenia.

Styl życia i domowe środki zaradcze

Większość przypadków biegunki ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni. Aby pomóc w radzeniu sobie z objawami aż do ustąpienia biegunki:

• Pij dużo klarownych płynów, w tym wodę, buliony i soki. Unikaj kofeiny i alkoholu.

• Dodawaj półstałą o niskiej zawartości błonnika żywność stopniowo, gdy wypróżnienia wracają do normy. Spróbuj krakersów, tostów, jajek, ryżu lub kurczaka.

• Unikaj niektórych produktów spożywczych, takich jak produkty mleczne, tłuste, wysokobłonnikowe lub mocno przyprawiane.

• Zapytaj o leki przeciwbiegunkowe dostępne bez recepty, takie jak loperamid i salicylan bizmutu, mogą pomóc zmniejszyć liczbę ruchów jelit i kontrolować ciężkie objawy. Niektóre schorzenia i infekcje – bakteryjne i pasożytnicze – mogą ulec pogorszeniu z powodu tych leków, ponieważ uniemożliwiają organizmowi pozbycie się tego, co powoduje biegunkę. Ponadto te leki nie zawsze są bezpieczne dla dzieci. Przed ich zażyciem lub podaniem ich dziecku należy skonsultować się z lekarzem.

• Rozważ stosowanie probiotyków – Te mikroorganizmy pomagają przywrócić zdrową równowagę w jelitach poprzez zwiększenie poziomu dobrych bakterii. Probiotyki są dostępne w postaci kapsułek lub płynów i są również dodawane do niektórych produktów spożywczych, takich jak niektóre marki jogurtu. Badania potwierdzają, że niektóre probiotyki mogą być pomocne w leczeniu biegunki związanej z antybiotykami i biegunki zakaźnej. Jednak potrzebne są dalsze badania, aby lepiej zrozumieć, które szczepy bakterii są najbardziej pomocne lub jakie dawki są do tego potrzebne.

Przygotowanie się do wizyty u lekarza

W przypadku rozwolnienia najczęściej zaczyna się od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu. Jeśli masz uporczywą biegunkę, możesz zostać skierowany do lekarza, który specjalizuje się w leczeniu układu trawiennego, czyli gastroenterologa. Oto kilka wskazówek, które pomogą Ci przygotować się na spotkanie.

Kiedy się umówisz, zapytaj, czy jest coś, co musisz zrobić z wyprzedzeniem, na przykład przed niektórymi testami. Zrób listę, na której znajdą się:

• Twoje symptomy, w tym, kiedy się rozpoczęły i te, które mogą wydawać się niezwiązane z powodem, dla którego zaplanowałeś wizytę.
• Kluczowe informacje osobiste, w tym wszelkie istotne napięcia, ostatnie zmiany w życiu lub podróże.
• Leki, witaminy i suplementy, w tym dawki. Jeśli niedawno zażywałeś antybiotyk, napisz, jaki rodzaj, jak długo i kiedy przestałeś brać.

W przypadku biegunki, kilka podstawowych pytań, które należy zadać lekarzowi, to:

• Co prawdopodobnie powoduje u mnie biegunkę?
• Czy rozwolnienie może być spowodowane przez przyjmowany lek?
• Jakie badania są potrzebne?
• Czy biegunka u mnie jest przejściowa czy chroniczna?
• Jaki jest najlepszy sposób działania?
• Jakie są alternatywy dla pierwszej sugestii leczenia?
• Mam inne schorzenia. Jak najlepiej radzić sobie z nimi i z biegunką jednocześnie?
• Czy są jakieś ograniczenia, których powinienem przestrzegać?

Nie wahaj się zadawać innych pytań. Lekarz prawdopodobnie zada Ci pewne pytania, w tym:

• Kiedy zaczęły się twoje objawy?
• Czy twoje objawy są ciągłe czy sporadyczne?
• Jak poważne są twoje objawy?
• Co, jeśli w ogóle, poprawia objawy?
• Co, jeśli w ogóle, wydaje się pogarszać twoje objawy?
• Czy biegunka budzi Cię w nocy?
• Czy widzisz krew, czy też wypróżnienia są czarne?
• Czy byłeś ostatnio w pobliżu kogoś, kto ma biegunkę?
• Czy niedawno zostałeś w szpitalu lub domu opieki?
• Czy ostatnio przyjmowałeś antybiotyki?

Podczas oczekiwania na wizytę możesz złagodzić objawy:

• Pij więcej płynów, aby uniknąć odwodnienia. Najlepiej stosuj wodę, sok i bulion.
• Unikaj pokarmów, które mogą nasilać biegunkę, przede wszystkim tłustych, bogatych w błonnik lub mocno przyprawionych potraw.