Gotu kola to uniwersalna roślina lecznicza, które znana jest pod wieloma nazwami, m.in. jako wąkrotka azjatycka, centella, a także wiciokrzew azjatycki. Oferuje bardzo wiele korzyści dla zdrowia i budzi coraz większe zainteresowanie wśród ludzi, szczególnie zainteresowanych naturalnymi sposobami wspomagania organizmu, nie tylko w wysiłku, ale również w ochronie zdrowia i poprawy samopoczucia.
Wąkrota azjatycka (Centella asiatica) rośnie głównie na mokradłach na rozległych terenach Azji. Można ją głównie spotkać w Chinach, Japonii, na Sri Lance, ale także w Południowej Afryce. Obecnie coraz częściej uprawia się ją również w Polsce, oczywiście przy stworzeniu odpowiednich warunków. Od wieków łodygi oraz liście gotu koli wykorzystywane są w celach leczniczych na bardzo wiele przypadłości i problemów zdrowotnych, od depresji po wrzody żołądka. Właściwościom tej rośliny niektórzy przypisują nawet imponującą pamięć oraz długą żywotność słoni. Niewątpliwe, wąkrota azjatycka może być dość silnym środkiem ziołowym, który będzie mieć pływ na wiele ważnych funkcji organizmu.
Wąkrota azjatycka jest bardzo ważnym składnikiem wielu potraw w tradycyjnej kuchni azjatyckiej. Poza tym, można spotkać to zioło w wielu wygodnych formach, jak na przykład herbata, kapsułki, nalewki, czy też suszone zioło oraz ekstrakty. Obecnie coraz częściej wytwarzane z niej produkty można spotkać w wielu miejscach na świecie, również w Polsce. Gotu kola staje się coraz bardziej popularnym i powszechnie dostępnym suplementem diety, przeznaczonym głównie do zwiększania wydolności umysłowej, poprawy krążenia oraz poprawy nastroju.
Gotu kola czyli wąkrotka azjatycka
Gotu kola jest rośliną płożącą, należącą do rodziny Apiaceae, do której zalicza się również marchew, seler, a także pietruszka. Charakteryzuje się dość delikatną i niewielką budową, a jej smak może przyjmować odcień od bardzo delikatnego do nieco gorzkiego. W trakcie wegetacji roślina wytwarza rozłogi, z których ukorzeniają się młode roślinki przybyszowe. Korzenie są dość grube, z drobnymi korzonkami. Owocami gotu koli są strąki z kilkoma nasionami. Gotu kola jest praktycznie bezwonna.
Wąkrota azjatycka zawiera wiele cennych składników odżywczych, które decydują o jej właściwościach leczniczych. Do najważniejszych należą witaminy z grupy B, witamina A i C, a także polifenole, glikozydy, saponiny i garbniki. Wśród minerałów znaleźć można głównie wapń, sód, selen, magnez, cynk i mangan. Obecne w gotu koli fitoskładniki dostarczają do organizmu cennych przeciwutleniaczy, które zapobiegają uszkodzeniom komórek oraz pomagają zapobiegać wielu chorobom.
Jednakże korzyści ze stosowania wąkroty azjatyckiej mogą się od siebie istotnie różnić, w zależności od wielu czynników. Przede wszystkim mieć na to wpływ będzie sposób uprawy surowca, a także przetwarzania i przechowywania. Z tego względu warto postawić na produkty sprawdzone i certyfikowane, które wytwarza się z surowców ekologicznych.
Gotu kola zastosowanie
W medycynie azjatyckiej od wielu wieków wykorzystuje się gotu kolę do celów leczniczych, w celu radzenia sobie z wieloma różnymi chorobami i dolegliwościami. Poniżej przedstawiamy najważniejsze jej zastosowania i potencjał w zakresie poprawy zdrowia i jakości życia.
Gotu kola na poprawę pamięci
Jedną z najbardziej znanych zalet wąkrotki azjatyckiej jest jej zdolność do poprawy funkcji poznawczych oraz pamięci. Opublikowane w Journal of Alzheimer’s Disease wyniki badań wskazują, że wyciąg z gotu koli może być w stanie poprawiać pamięć na poziomie molekularnym. Przede wszystkim może powodować wzmocnienie aktywności układu nerwowego, związanego z długotrwałym tworzeniem pamięci.
Wykonane w 2002 roku badanie na szczurach polegało na aplikowaniu ekstraktu z wąkroty azjatyckiej, a następnie poddawanie serii testów, które miały na celu sprawdzenie ich funkcji poznawczych. Wykazano, że gotu kola istotnie wpływa na poprawę pamięci oraz zdolności uczenia się, a także zwiększa poziom antyoksydantów we krwi.
Inne badanie wykazało, że suplementacja gotu koli była w stanie zwiększyć zarówno wydajność pamięci, jak i funkcje poznawcze u starszych uczestników badania. Właśnie dzięki tym właściwościom ekstrakty z tej rośliny zyskały w ostatnim czasie ogromne zainteresowanie na całym świecie. Obecnie, gotu kola badana jest pod kątem naturalnej terapii wspomagającej spowolnienie rozwoju starczej demencji oraz choroby Alzheimera.
Gotu kola na poprawę krążenia krwi
Przyczyn słabej cyrkulacji krwi w organizmie może być wiele, jak na przykład żylaki czy też cukrzyca, otyłość, a także choroby tętnic obwodowych. Zmniejszenie przepływu krwi może być przyczyną wielu objawów, takich jak drętwienie, mrowienie oraz ból mięśni. Tradycyjne zabiegi poprawiające krążenie krwi obejmują ćwiczenia, podnoszenie nóg do góry, a także unikanie długich okresów w bezruchu. Pomocne może okazać się również wsparcie ziół, mi.in. wąkrotki azjatyckiej.
Gotu kola została już dość gruntownie przebadana, ze względu na wyjątkową zdolność do naturalnej poprawy krążenia krwi. Jeden z wyników badań, w których brało udział 87 pacjentów ze słabym krążeniem krwi, potwierdzono znaczną poprawę w tym zakresie. Ochotnikom podawano dawkę 30 mg lub 60 mg ekstraktu ziołowego dwa razy dziennie przez 60 dni. Wyniki porównano z pacjentami przyjmującymi placebo.
W 2008 roku opublikowano przegląd, w którym przeanalizowano wyniki z ośmiu badań. Stwierdzono w nim, że gotu kola skutecznie poprawia krążenie krwi oraz łagodzi objawy złego krążenia, jak obrzęk, uczucie ciężkości nóg oraz ból. Na tej podstawie uważa się, że dodanie suplementów z wąkrotą azjatycką do codziennej diety, a także połączenie jej z regularną aktywnością fizyczną, może istotnie wpłynąć na zwiększenie przepływu krwi w organizmie. Pomaga w ten sposób uniknąć negatywnych skutków ubocznych słabego krążenia.
Dzięki tym właściwościom, gotu kola to naturalny preparat ziołowy, często polecany do wspomagania leczenia żylaków, a także niwelowania cellulitu.
Gotu kola na regenerację skóry
Inną ważną korzyścią z działania wąkroty azjatyckiej jest zdolność do aktywowania szybszej naprawy tkanek skóry oraz poprawy jej ogólnej kondycji. Zawarte w niej składniki aktywne skutecznie wzmagają aktywność przeciwutleniającą w tkankach. Gotu kola pomaga tym samym w gojeniu się ran oraz odbudowie skóry. Ponadto, przeciwutleniacze przyczyniają się do neutralizowania szkodliwych wolnych rodników, które akumulują się z czasem, powodując uszkodzenia oksydacyjne oraz przyspieszając proces starzenia.
Jedno z badań przeprowadzonych na zwierzętach pokazuje, że stosowana na rany 2 razy dziennie gotu kola zwiększa poziom niektórych przeciwutleniaczy. W innym badaniu stosowano ją 3 razy dziennie, przez 24 dni. Okazało się, że zwiększyło to produkcję kolagenu oraz sprawiło, że szybciej regenerowały się nowe komórki skóry. Kolagen jest najobficiej występującym typem białka w organizmie, a także jest odpowiedzialny za poprawę oraz odnowienie skóry.
Ze względu na pozytywny wpływ na zdrowie skóry, wąkrota azjatycka jest również często stosowana miejscowo jako naturalny lek na schorzenia skórne, takie jak łuszczyca czy wypryski.
Gotu kola dla łagodzenia lęków i objawów depresji
Poza pozytywnym wpływem na zdrowie fizyczne, gotu kola może również pomóc w utrzymaniu zdrowia psychicznego. Tą wielowiekową ocenę podtrzymują wyniki niektórych badań, które potwierdzają jej właściwości przeciwdepresyjne oraz przeciwlękowe. Oznacza to, że może w naturalny sposób przyczyniać się do hamowania stanów lękowych oraz pomóc w leczeniu depresji, czy też zwyczajnie uspokajać nerwy. Co więcej, doskonale wspomaga wypoczynek i zapewnia lepszy sen.
W przeprowadzonym w 2010 roku badaniu, w którym brało udział 33 pacjentów, przez 60 dni 2 razy dziennie podawano 500 mg wyciągu z wąkroty azjatyckiej. Dzięki temu, u obserwowanych w badaniu nie tylko obniżył się poziom lęków, ale jednocześnie zmniejszył poziom stresu oraz ilość symptomów depresji. Również w Journal of Ethnopharmacology opublikowano badanie, którego wyniki dały podobne rezultaty. Okazało się, że starsi uczestnicy uzupełniający swoją dietę suplementami z gotu kolą wykazywali poprawę zarówno nastroju, jak i pamięci.
Gotu kola dla zapobiegania wrzodom żołądka
Wrzody żołądka to przykra dolegliwość zapalna, która powstaje na wyściółce żołądka, przełyku lub jelicie cienkim. Powoduj takie objawy jak ból, mdłości oraz krwawienie. Nieleczone wrzody mogą powodować wiele poważnych konsekwencji, a zaawansowane przypadki poddawane są poważnym operacjom.
Niektóre badania sugerują, że gotu kola może pomóc w zapobieganiu oraz leczeniu tego typu poważnych zmian chorobowych. Zawarte w niej składniki aktywne mogą wpływać na wzmocnienie bariery ochronnej jelit oraz blokowanie jej uszkodzeń, spowodowanych przez wolne rodniki. Jedno z badań przeprowadzonych na szczurach, którego wyniki opublikowano w czasopiśmie Life Sciences, pokazują, że wąkrota azjatycka pozwala zmniejszyć powstawanie wrzodów żołądka nawet o 82%. W innym badaniu na zwierzętach stwierdzono, że aktywne związki gotu koli były w stanie zmniejszyć rozmiar wrzodu żołądka już po trzech dniach stosowania.
W porównaniu z innymi metodami leczenia wrzodów żołądka, takimi jak wpływanie na obniżenie poziomu stresu, ograniczenie spożywania alkoholu oraz unikanie pokarmów podrażniających żołądek, gotu kola może być doskonałym i w pełni naturalnym środkiem prewencyjnym.
Gotu kola redukuje stany zapalne w organizmie
Stany zapalne w organizmie są normalną reakcją biologiczną na powstałe urazy i infekcje. Przewlekle stany zapalne mogą jednak siać spustoszenie w organizmie oraz przyczynić się do rozwoju poważnych chorób serca, otyłości, a także zapalenia stawów, cukrzycy, a nawet chorób nowotworowych. Obecne w gotu koli przeciwutleniacze są niezbędne w wielu aspektach zdrowia, począwszy od ochrony komórek przed uszkodzeniami, po łagodzenie stanów zapalnych w organizmie.
Przeprowadzone w 2008 roku badanie na zwierzętach wykazało, że zawarte w wąkrotce azjatyckiej aktywne związki były w stanie zmniejszyć kilka marketów stanu zapalnego, a także zmniejszyć nasilenie zapalenia stawów u szczurów. Jednakże, by w pełni skorzystać ze zdrowotnych zalet tej rośliny, należy uzupełnić dietę innymi produktami bogatymi w przeciwutleniacze, takimi jak owoce oraz warzywa.
Gotu kola może pomoc w zabijaniu komórek nowotworowych
Niektóre dowody naukowe wskazują, że gotu kola może pomóc w zabijaniu komórek nowotworowych. Chociaż obecnie badania ograniczają się do testów w probówkach, to jednak wyniki są obiecujące. Najprawdopodobniej działanie wąkroty azjatyckiej związane z dużym potencjałem przeciwutleniającym. Zawarte w niej antyoksydanty mogą bowiem pomóc w neutralizowaniu rakotwórczych wolnych rodników oraz zapobiec uszkodzeniu komórek.
W 2008 roku przeprowadzono badanie, w którym ludzie komórki raka piersi poddano wpływowi związków zawartych w wąkrocie azjatyckiej. Odkryto, że skutecznie blokują one wzrost raka oraz aktywują śmierć komórek rakowych. Inne badanie wykazało, że gotu kola może być skuteczna w powodowaniu śmierci komórek nowotworowych tylko niektórych typów komórek nowotworowych. W szczególności podkreślono wpływ na ludzki nowotwór sutka, komórek raka skóry u myszy oraz komórek raka mózgu u szczurów.
Mimo, iż wyniki te są obiecujące, to jednak niezbędne jest przeprowadzenie dalszych badań, aby ocenić rzeczywisty potencjał wpływu wąkroty azjatyckiej na komórki raka u ludzi.
Historia stosowania wąkroty azjatyckiej
Wąkrota azjatycka posiada bogatą historię stosowania, szczególnie jeśli chodzi o fitoterapię i ziołolecznictwo. Większość tradycji z nią związanych pochodzi przede wszystkim z Azji Południowo-Wschodniej. Od wielu stuleci stanowi tam naturalny środek leczniczy na wiele chorób i dolegliwości. Wiadomo, że dawniej gotu kola wykorzystywana była praktycznie do wszystkiego, od aktywowania laktacji u karmiących matek, po leczenie opryszki.
W Indiach oraz w Chinach, poza swoimi właściwościami leczniczymi, wąkrota azjatycka doceniana była za zdolność do wzmacniania duchowości. W rzeczywiści wiele osób do dziś nazywa tę roślinę „ziołem oświecenia”. Do dzisiaj gotu kola jest wciąż chętnie stosowanym składnikiem tradycyjnej kuchni azjatyckiej, a także naturalnym surowcem leczniczym medycyny opartej na tradycji chińskiej i ajurwedyjskiej. Nie mniej jednak, ludzie w pozostałych zakątkach świata coraz częściej zaczynają się nią interesować i odkrywać jej rzeczywisty potencjał.
Gotu kola dawkowanie i supelementacja
W wielu krajach azjatyckich wykorzystuje się tę roślinę na co dzień, jako liściaste warzywo występujące w curry, przystawkach oraz w zupach. Wąkrota azjatycka stanowi również popularną bazę do sałatek, do których często dodaje się startego kokosa, cebuli oraz papryczki chili.
Gotu kola może być również wykorzystana do przygotowania kojącej herbaty lub wykorzystywana w postaci kremu lub maści do pielęgnacji skóry i szybszego gojenia się ran. Często poleca się również dodać kilka kropli płynnego ekstraktu do codziennie spożywanych napojów i soków. Najszybszym i najłatwiejszym sposobem korzystania z jej dobrodziejstw jest jednak regularne przyjmowanie kapsułek i tabletek z ekstraktem gotu kola.
Obecnie, coraz częściej gotu kola w różnych postaciach dostępna jest w aptekach oraz sklepach ze zdrową żywnością. W celu uzyskania jak najlepszych korzyści należy jednak wybierać produkty z minimalną ilością dodatków.
Zalecane dawkowanie gotu kola najczęściej rozpoczyna się od 1 g czystego ekstraktu dziennie. Maksymalnie dawka nie powinna zwykle przekraczać 4 g dziennie. W celu sprawdzenia tolerancji organizmu na suplement warto rozpocząć dawkowanie od minimalnej ilości, którą można stopniowo zwiększać.
Większość poważnych źródeł odradza stosowanie wąkrotki azjatyckiej dłużej niż przez sześć tygodni. Zaleca się również zrobienie dwutygodniowej przerwy, jeśli chce się ją stosować przez dłuższy czas.
Gotu kola przeciwwskazania i skutki uboczne
Chociaż stosowanie gotu koli w zalecanych dawkach jest raczej bezpieczny, to jednak zdarzają się nieliczne przypadki niepożądanych skutków ubocznych.
Bardzo rzadko występującymi dolegliwościami po spożyciu gotu koli są bóle głowy, nudności, senność, a także zawroty głowy oraz podrażnienia skóry. Jeśli w czasie suplementacji wystąpią te lub inne skutki niepożądane, należy natychmiast zaprzestać jej przyjmowania i skonsultować się ze swoim lekarzem.
Większość źródeł odradza stosowanie gotu koli w czasie ciąży i podczas karmienia piersią. Wszystko dlatego, że roślina ta nie była przebadana pod kątem wpływu na dzieci i niemowlaki.
Ponieważ wysokie dawki działają uspokajająco, to niektóre źródła ostrzegają przed stosowaniem gotu koli wraz z lekami, które są wykorzystywane w terapii zaburzeń lękowych oraz zaburzeń snu.
Uprawa wąkrotki azjatycjkiej
Według stosunkowo niedługich obserwacji, w Polsce wąkrotkę azjatycką można uprawiać na 2 podstawowe sposoby, zarówno w dużym pojemniku w pomieszczeniu, jak i na grządce. Naturalnym siedliskiem rośliny są miejsca silnie wilgotne, takie jak brzegi strumieni czy stawy, dlatego należy zapewnić jej zbliżone warunki. Podłoże powinno być zatem wilgotne, jednak dość przepuszczalne. Roślina powinna mieć stanowisko dość nasłonecznione lub z lekkim cieniem. W przypadku upraw na grządce na zimę roślina powinna być silnie osłonięta i okrywana, co niestety nie zawsze zapewnia dostateczną ochronę.
Kilka słów na zakończenie
Uważa się, że gotu kola wykazuje dość wszechstronne działanie uzdrawiające, począwszy od wpływu na poprawę pamięci i funkcji poznawczych, aż po łagodzenie stanu zapalnego w organizmie. Zawierające jej ekstrakt suplementy diety wydają się być prostym sposobem na zapewnieniu sobie sporej dawki korzyści zdrowotnych w ciągu dnia. Coraz częściej mamy również dostęp do gotowych produktów, takich jak kapsułki, proszek, nalewki, a także kremy.
Połączenie właściwości wąkrotki azjatyckiej ze zrównoważoną dietą oraz aktywnością fizyczną może niewątpliwe zmaksymalizować wpływ tej rośliny na zdrowie, oraz zoptymalizować zarówno samopoczucie fizyczne, jak i psychiczne.
