Kwas oleinowy – Właściwości, zastosowania i korzyści

0
15609
kwas oleinowy
Najlepszym i powszechnie dostępnym źródłem kwasu oleinowego jest oliwa z oliwek

Kwas oleinowy jest nieistotnym kwasem tłuszczowym, co oznacza, że ​​jest wytwarzany naturalnie przez ludzki organizm i nie musi być dostarczany w diecie. Stanowi on ok. 92% jednonienasyconych kwasów tłuszczowych w codziennej diecie i jest głównym przedstawicielem kwasów z grupy omega-9. Poznajmy jego właściwości, wpływ na nasze zdrowie, a także najbogatsze źródła i najważniejsze wskazówki dietetyczne.

Kwas oleinowy (łac. acidum oleicum) to niezwykle ważny dla zachowania zdrowej diety związek organiczny, należący do grupy jednonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-9. Przyjmuje się, że minimalne na niego zapotrzebowanie w ciągu doby wynosi ok. 12% wszystkich spożywanych kalorii, a jednocześnie ok. 36% wszystkich tłuszczów w codziennej diecie. W naturze występuje w postaci estru z gliceryną, zarówno w tłuszczach roślinnych, jak i zwierzęcych. Jest to substancja nierozpuszczalna w wodzie, której temperatura topnienia wynosi 13,5ºC.

Kwasy tłuszczowe omega-9 są warunkowo zaliczane jako Niezbędne Nienasycone Kwasy Tłuszczowe (NNKT), które należy regularnie dostarczać wraz z dietą. Tylko niewielką i niewystarczającą ich ilość organizm może wyprodukować samemu, dlatego są tak ważnym składnikiem codziennego pożywienia. Odpowiedzialne są za bardzo wiele ważnych funkcji życiowych, m.in. przeciwdziałanie stanom zapalnym, obniżanie poziomu cholesterolu, a także zmniejszanie krzepliwości krwi oraz regulację poziomu cukru. W istotny sposób wpływają także na profilaktykę chorób układu krążenia oraz przeciwdziałają rozwojowi nowotworów.

Właściwości kwasu oleinowego

Kwas oleinowy odgrywa aktywną rolę w wielu procesach funkcjonowania organizmu, a w szczególności:

  • blokuje transport cholesterolu w jelicie cienkim, przyczyniając się do obniżenia jego poziomu we krwi,
  • wpływa na zwiększenie aktywności czynników chroniących serce,
  • jest niezbędny dla utrzymania prawidłowych funkcji naczyń krwionośnych,
  • wspomaga komórki odpornościowe (neutrofile) w identyfikacji stanu zapalnego, umożliwiając szybszą odpowiedź immunologiczną i zwalczenie przykrych dolegliwości,
  • wpływa na stężenie kwasów GABA, przyczyniając się lepszej transmisji przekazów nerwowych w mózgu,
  • wpływa na zmniejszenie nadmiaru aktywności serotoninowej w jelitach,
  • współuczestniczy w utrzymaniu funkcji rychowych organizmu,
  • zwiększony poziom kwasu oleinowego w błonie komórkowej zmniejsza uszkodzenia oksydacyjne spowodowane przez wolne rodniki.

Kwas oleinowy jest ważnym budulcem mózgu i układu nerwowego. Jest on niezbędny do tworzenia się mieliny oraz do wzrostu i naprawy nerwów.

Najbogatsze źródła spożywcze kwasu oleinowego

Oliwa z oliwek uznawana jest za najbogatsze źródło spożywcze jednonienasyconych kwasów tłuszczowych MUFA (ang. Monounsaturated Fatty Acids), ponieważ zawiera ich nawet ok. 66,4%. Inne dobre źródła kwasu oleinowego to przede wszystkim:

  • oliwa z oliwekolej rzepakowy – 63,3%,
  • olejek migdałowy – 67,2%,
  • olej z orzeszków ziemnych – 71,1%,
  • olej z otrębów ryżowych – 42,7%,
  • olej sezamowy – 41,5%,
  • olej słonecznikowy – 28,0%.

Do pozostałych bogatych źródeł kwasu oleinowego można m.in. zaliczyć olej lniany, olej z awokado, orzechy laskowe, pekan, makadamia, nasiona konopi siewnych, pistacje, a także ryby i owoce morza. Kwas oleinowy jest względnie mniej wrażliwy na rozkład pod wpływem warunków zewnętrznych, m.in. promieniowania słonecznego, ciepła oraz tlenu z powietrza, niż kwasy tłuszczowe z grupy omega-3.

Kwas oleinowy – Korzyści zdrowotne związane z jego obecnością w diecie

Kwas oleinowy to jeden z wielu rodzajów tłuszczu, który występuje w wielu produktach spożywczych. Niemniej jednak, niektóre diety są szczególnie bogate w ten składnik, który okazuje się dość korzystny dla zachowania ogólnego stanu zdrowia. Poniżej przedstawiamy najważniejsze właściwości i pozytywne oddziaływanie tego kwasu tłuszczowego.

  1. Wpływa na obniżenie poziomu cholesterolu

Pacjentom zagrożonym chorobą serca często zaleca się dietę niskotłuszczową o wysokiej zawartości węglowodanów. Zarówno dieta wysokowęglowodanowa, jak i dieta z wysoką zawartością jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, pozwalają obniżać całkowity poziom cholesterolu we krwi. Jednak pacjenci stosujący dietę o wysokiej zawartości jednonienasyconych tłuszczów często notują niższy poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, niż ci stosujący dietę węglowodanową. Zauważono przy tym, że komórki jelita cienkiego wchłaniają mniej cholesterolu z pożywania, gdy jest w nim obecny kwas oleinowy, ponieważ produkuje się mniej białek do transportu cholesterolu.

  1. Chroni przed chorobami serca

Przez wiele dziesięcioleci liczni naukowcy i dietetycy obserwowali i porównywali sposoby żywienia w różnych zakątkach świata. Szczególnym zainteresowaniem zawsze cieszyła się dieta śródziemnomorska, która zapewniała zazwyczaj dłuższe i zdrowsze życie. Zauważono, że ludzie, na co dzień spożywający pokarmy bogate w tłuszcze jednonienasycone, w tym kwas oleinowy z oliwy z oliwek, byli zwykle narażeni na niższe ryzyko rozwoju chorób serca.

Badacze ostatecznie powiązali spożycie tłuszczów nasyconych z całkowitym poziomem cholesterolu w organizmie i chorobami serca. Wiele współczesnych zaleceń żywieniowych, dotyczących spożycia tłuszczu, opiera się właśnie na tych badaniach. Tego rodzaju działania ochronne są w dużej mierze spowodowane obniżeniem całkowitego stężenia cholesterolu we krwi, zwłaszcza LDL. Ograniczone dane z 8-tygodniowego badania na 23 pacjentach z wysokim ryzykiem rozwoju choroby serca łączą wyraźnie korzyści ze stosowania diety bogatej w jednonienasycone tłuszcze z innymi funkcjami ochronnymi serca, m.in. w zakresie krzepnięcia oraz krążenia krwi.

Ponieważ kwas oleinowy działa również na wrażliwość na insulinę, ciśnienie krwi, markery stanu zapalnego oraz działanie naczyń krwionośnych, osoby, pozwala on wszechstronnie chronić przed chorobami serca.

  1. Obniża ciśnienie krwi

W badaniu z udziałem pacjentów z podwyższonym ciśnieniem krwi, zastosowanie diety bogatej w wysokonienasycone kwasy tłuszczowe wpłynęło na znaczne zmniejszenie ciśnienia krwi po 6 miesiącach stosowania. Niektórzy z pacjentów po tym okresie byli w stanie nawet całkowicie zaprzestać przyjmowania leków na nadciśnienie.

Zaobserwowany w badaniu spadek ciśnienia krwi był jednak również związany ze zmniejszeniem spożycia tłuszczów nasyconych i zwiększonymi poziomami tlenku azotu, stymulowanymi przez obecne w oliwie z oliwek polifenole, a nie tylko dzięki wysokiej zawartości jednonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Z kolei w badaniach na szczurach z wysokim ciśnieniem krwi zastosowanie jednej z form kwasu oleinowego pozwoliło na jego obniżenie do normalnego poziomu już po 7 dniach leczenia. Efekty te przypisano zmianom w produkcji białek kontrolujących skurcz naczyń krwionośnych. Z obserwacji wynika, że zwiększenie poziomu kwasu oleinowego w diecie wpływa na strukturę błon komórkowych i wzrost receptorów, które obniżają ciśnienie tętnicze.

  1. Może spowolnić proces starzenia

Na podstawie wielu obserwacji stwierdzono, że w rejonach świata, gdzie dieta jest znacznie bogatsza w kwas oleinowy, ludzie średnio żyją dłużej i zdrowiej. Ma to również bezpośredni związek z procesami starzenia, którego tempo w znacznej mierze zależy od narażania organizmu na stres oksydacyjny. Proces ten zachodzi w komórkach i wiąże się z uszkodzeniami DNA, powodowanymi przez wolne rodniki, uwalniane podczas produkcji energii.

Dieta bogata w takie produkty jak oliwa z oliwek powoduje zwiększenie poziomu kwasu oleinowego w błonach, a tym samym zmniejszenie podatności na uszkodzenia wywoływane przez wolne rodniki. Dzięki temu hamowane są procesy starzenia, a także rozwój wielu poważnych dolegliwości i chorób.

  1. Może zapobiegać rozwojowi nowotworów

Zdolność działania kwasu oleinowego w zakresie zmniejszania stresu oksydacyjnego w komórkach, a tym samym ochrony DNA przed uszkodzeniami, wpływa również na obniżenie ryzyka rozwoju chorób nowotworowych. W dwóch badaniach przeprowadzono wywiad z ponad 5 tys. kobiet na temat ich nawyków żywieniowych, z których wynikło, że bogatsza obecność kwasu oleinowego w diecie może obniżać ryzyko nowotworu piersi.

Badania na zwierzętach nie przyniosły dotąd jednoznacznych ustaleń. Karmione dietą bogatą w kwas oleinowy myszy z indukowanym rakiem płuca wykazywały wyższe wskaźniki przeżycia oraz w dłuższym okresie nie wykazywały oznak choroby. Jednak u myszy z nowotworami gruczołu ślinowego zaobserwowano progresję w rozwoju guza, prawdopodobnie z powodu braku innych jednonienasyconych tłuszczów w diecie.

  1. Poprawia wrażliwość na insulinę

W jednym z badań grupa dorosłych została poddana 3-miesięcznej diecie z wysoką zawartością tłuszczów nasyconych, w wyniku czego zaobserwowano wyraźne zmniejszenie wrażliwości na insulinę. Zaobserwowane zmiany porównano do efektów w grupie, stosującej dietę bogatą w jednonienasycone kwasy tłuszczowe. U 10 pacjentów z nadwagą i cukrzycą insulinoniezależną już po 15 dniach diety bogatej w wysokonienasycone kwasy tłuszczowe zaobserwowano poprawę profilu glikemicznego, tj. wielkości stężenia glukozy we krwi oraz poziomu insuliny.

Podobne wyniki zaobserwowano także w badaniach na zwierzętach. U myszy z cukrzycą i otyłością wywołaną dietą zastąpienie kwasem oleinowym tłuszczów nasyconych wyraźnie wpłynęło na poprawę objawów w zakresie stanów zapalnych podwzgórza, insulinooporności i poziomu tłuszczu w organizmie.

  1. Pomaga zapobiegać otyłości

kwas oleinowy a odchudzanieWedług Światowej Organizacji Zdrowia dieta o wysokiej zawartości jednonienasyconych tłuszczów jest najlepszą drogą dla obniżenia poziomu otyłości na świecie. Organizacja ta opiera swoje rekomendacje na wielu niezależnych badaniach i wskazuje rozwiązania uniwersalne. Nie znaczy to jednak, że wprowadzenie takiej diety przyniesie identyczny skutek u każdego, jednak u większości istotnie zmniejszy ryzyko niekontrolowanego i groźnego wzrostu wagi ciała.

  1. Pozytywnie wpływa na poprawę pracy systemu immunologicznego i łagodzi stany zapalne

Badania wskazują, że kwas oleinowy jest niezwykle ważny dla optymalnej pracy błon komórkowych i ma bezpośredni z utrzymaniem właściwej odporności. Może być szczególnie istotny dla utrzymania właściwych funkcji neutrofili, odpowiedzialnych za kontrolowanie czasu trwania i intensywności zapalenia tkanek.

Reakcje zapalne w ludzkim organizmie wymagają tworzenia przez neutrofile reaktywnych form tlenu w miejscu zapalenia. Dzięki temu możliwe jest zainicjowanie procesu leczenia. Prawdopodobnie zwiększona obecność kwasu oleinowego umożliwia sprawniejsze działanie tego procesu.

  1. Może pomóc w reumatoidalnym zapaleniu stawów

W jednym z badań na pacjentach z reumatoidalnym zapaleniem stawów zastosowano alternatywne suplementy diety. W jednej grupie podawano oleju z ryb, o wysokiej zawartości kwasów omega-3 oraz oliwę z oliwek, o wysokiej zawartości kwasu oleinowego. W porównaniu do grupy, która otrzymywała jedynie sam olej rybi lub olej sojowy, jako placebo, zaobserwowano odczuwalne zmniejszenie bólu, jak i zwiększenie ruchomości stawów.

  1. Może zmniejszyć przewlekły ból nerwowy

W wyniku badań ustalono, że kwas oleinowy hamuje receptor TRVP1, biorący udział w percepcji bólu, m.in. uczucia kłucia, gorąca i swędzenia. Zastosowanie kwasu oleinowego i albuminy w miejscu urazu kręgosłupa u myszy zmniejszyło ból i mimowolne ruchy. Składniki te sprzyjają także wzrostowi nowych komórek nerwowych z ludzkim receptorem TRVP1.

  1. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania mózgu

Kwas oleinowy odgrywa istotną rolę w produkcji mieliny, osłaniającej komórki nerwowe mózgu. Adrenoleukodystrofia, rzadkie zaburzenie genetyczne, które co prawda niej jest uleczalne, ale można znacznie spowolnić rozwój jego negatywnych efektów. Odkrycie tej właściwości kwasu oleinowego zostało uwiecznione w głośnym dramacie filmowym pt. Olej Lorenza.

Olej Lorenza jest w istocie mieszaniną trioleinianu gliceryny i trierukinianu gliceryny, powstałych z kwasu oleinowego i eurykowego. Pozwala ona zapobiegać tworzeniu długołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które z kolei odpowiedzialne są za niszczenie melaniny.

  1. Zmniejsza związany z wiekiem spadek funkcji poznawczych

Wysokie spożycie jednonienasyconych kwasów tłuszczowych może mieć istotny wpływ na utrzymanie funkcji poznawczych u osób starszych. Prawdopodobnie, wraz z zaawansowanym wiekiem należy zwiększyć ich spożycie, ze względu na zmniejszenie zdolności organizmu do samodzielnej produkcji.

  1. Poprawia nastrój i zwiększa energię

Jedno z przeprowadzonych badań wskazało, że dieta bogata w kwas oleinowy wiąże się z wyższym wydatkiem energii spoczynkowej, czyli aktywnością mitochondrialną. Dzięki niej zaobserwowano niższy poziom gniewu i zwiększoną aktywnością fizyczną. Prawdopodobnie może on również pomóc negatywne objawy ADHD.

Negatywne i wątpliwe działanie kwasu oleinowego

Jednonienasycone kwasy tłuszczowe w codziennej diecie wydają się niezwykle pomocne w utrzymaniu pełni zdrowia i dobrego samopoczucia. Warto jednak zadbać o ich zrównoważenie, ponieważ nie wystarczą one do zaspokojenia pełnego spektrum potrzeb odżywczych organizmu.

  1. Kwas oleinowy na bardzo wysokich poziomach jest zły

Badania wykazały nieliniowy związek, pomiędzy wysokim stężeniem kwasów omega-9 a ryzykiem śmierci w ciągu 10 lat. Zaobserwowano w nim, że zarówno niskie, jak i wysokie poziomy tego rodzaju omega-9, mogą zwiększać ryzyko niewydolności serca i śmierci. Ponadto, wyniki badań na zwierzętach wskazały, że dieta oparta na źródłach kwasów omega-9 powoduje niedobory niezbędnych kwasów tłuszczowych, m.in. kwasów linolowego i alfa-linolenowego stosowanych do budowy kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6. Na tej podstawie stwierdzono, że podobnie jak w wielu innych przypadkach, kluczem do zdrowego i długiego życia jest zrównoważona dieta.

  1. Kwas oleinowy może mieć negatywny wpływ na reprodukcję

W badaniach na myszach zaobserwowano, że zwiększone spożycie kwasów tłuszczowych omega-9, takich jak kwas oleinowy, wiąże się ze słabszymi zdolnościami reprodukcyjnymi. W szczególności zaobserwowano mniejsze mioty młodych i krótsze okresy ciąży. Prawdopodobnie może to być spowodowane zmianami w syntezie hormonów steroidowych podczas ciąży. Jednak również u osobników płci męskiej obserwowano obniżoną liczbę plemników i ich ruchliwość, spowodowaną zwiększonym zakresem uszkodzeń DNA.

  1. Kwas oleinowy może nie odgrywać roli w pielęgnacji skóry

Kwas oleinowy jest często stosowany, jako jeden z podstawowych składników produktów do pielęgnacji skóry. Jednak istnieje niewiele naukowych dowodów na poparcie twierdzeń, na temat jego skutecznego zapobiegania szkodliwym promieniowaniem UV, eliminacji wolnych rodników lub innych korzyści dla skóry. Dotyczy to zarówno stosowania, jako suplementu diety, jak i miejscowego.

  1. Niejednoznaczne wyniki badań

Wiele przeprowadzonych badań nad kwasami tłuszczowymi nie rozróżniało populacji na kobiety i mężczyzn, chociaż niektóre z nich wskazują, że może istnieć różnica w zakresie ich wpływu na różne organizmy. Wydaje się, że mają one nieco mniejsze znaczenie w zakresie obniżania poziomu cholesterolu u kobiet.

  1. Możliwe interakcje z lekami

Kwas oleinowy może wchodzić w interakcję z niektórymi lekami, szczególnie w zakresie regulacji ciśnienia krwi oraz poziomu cukru. Również działanie niektórych środków farmakologicznych, stosowanych w leczeniu nowotworów, może być zakłócane wysokimi poziomami kwasu oleinowego w diecie.

Dawkowanie kwasu oleinowego

Większość dorosłych otrzymuje wystarczającą ilość kwasu oleinowego w swojej codziennej diecie, dlatego zazwyczaj nie ma konieczności dodatkowej suplementacji. W niektórych przypadkach, można jednak rozważyć zwiększenie jego poziomu, jednak do tego celu najlepiej stosować naturalne składniki odżywcze. U niektórych pacjentów z wysokim ciśnieniem krwi regularna suplementacja oliwy z oliwek może być równie skuteczna, jak w przypadku farmaceutycznego obniżania ciśnienia krwi. Nie należy jednak nigdy samodzielnie podejmować decyzji o rezygnacji z jakichkolwiek leków zapisanych przez lekarza. Zalecana dawka oliwy u pacjentów z nadciśnieniem wynosi zazwyczaj od 2 do 4 łyżek stołowych lub od 10 do 20 oliwek dziennie.

Oprócz oliwy z oliwek najczęściej poleca się stosować także inne oleje roślinne, dostępne również w kapsułkach. Najczęściej w ich składzie znaleźć można olej słonecznikowy, olej lniany, olej makadamia, olej sezamowy i olej z otrębów ryżowych.

Oliwa z oliwek w diecie śródziemnomorskiej

Oliwa z oliwek jest ważnym składnikiem diety śródziemnomorskiej, zapewniającym znaczne ilości jednonienasyconych kwasów tłuszczowych. W tym względzie wyróżnia się ona na tle większości krajów rozwiniętych, gdzie gros tłuszczów pochodzi z produktów mlecznych i mięsnych, które jednocześnie są bogatym źródłem tłuszczów nasyconych. Stosowanie diety śródziemnomorskiej przez większość dietetyków uważane jest za bardzo korzystne dla zdrowia, szczególnie w zakresie kontroli ciśnienia krwi, obniżenia ryzyka wystąpienia cukrzycy typu II oraz chorób wieńcowych, a także otyłości i chorób nowotworowych.

Za wiele z tych właściwości odpowiada właśnie kwas oleinowy, ale także inne powszechnie występujące w tej diecie składniki odżywcze. Na szczególną uwagę zasługują m.in. liczne antyoksydanty, skwalen, alkohole fenolowe, a także witamina E. Niewątpliwe, prozdrowotne właściwości diety śródziemnomorskiej przypisać można szczególnej kombinacji wielu składników, a nie jakiemuś jednemu szczególnemu.

 

Źródła

Serwis Skarbnica Natury korzysta tylko z wysokiej jakości źródeł, w tym recenzowanych badań naukowych, aby treść naszych artykułów poprzeć faktami. Poznaj naszą politykę redakcyjną, aby dowiedzieć się więcej o tym, w jaki sposób sprawdzamy informacje i dbamy o to, aby nasze treści były precyzyjne, wiarygodne i godne zaufania.

 

  1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28391879
  2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10574651
  3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16008542
  4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15288693
  5. https://academic.oup.com/jn/article/129/12/2280/4722069
  6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26057750

 

Poprzedni artykułOlej cedrowy – Właściwości, zastosowania i korzyści
Następny artykułTymol – Właściwości, działanie i zastosowanie
Przede wszystkim jestem pasjonatką i propagatorką wiedzy na temat zdrowego stylu życia. Od wielu lat interesuję się działaniem rozmaitych składników aktywnych, witamin i minerałów, a zwłaszcza ich wpływem na ludzki organizm. Swoją wiedzą farmaceutyczną i doświadczeniem najczęściej dzielę się w formie artykułów prasowych i opracowań, które mam nadzieję pomagają czytelnikom w utrzymaniu pełni zdrowia, kondycji i dobrego samopoczucia. Swoje artykuły kieruję przede wszystkim do czytelników, którzy szukają jasnych i czytelnych informacji, pozbawionych niestrawnego medycznego żargonu. Prywatnie jestem miłośniczką sportu i aktywnej rekreacji. Uwielbiam kontakt z przyrodą i kocham wszystko, co naturalne.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wstaw swój comentarz!
Wpisz tutaj swoje imię

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.