Miażdżyca – Objawy, przyczyny i leczenie arteriosklerozy

Miażdżyca, znana również jako arterioskleroza występuje, gdy przenoszące tlen i składniki odżywcze tętnice stają się grube i sztywne, ograniczając przepływ krwi do narządów i tkanek. Zdrowe tętnice są elastyczne, ale z biegiem czasu ich ściany mogą twardnieć. Jest to stan zwany powszechnie stwardnieniem tętnic. Nieleczona miażdżyca może doprowadzić do wielu poważnych dolegliwości, a nawet śmierci.

Miażdżyca tętnic jest specyficznym rodzajem miażdżycy, ale te terminy są czasem używane zamiennie. Miażdżyca odnosi się do efektu gromadzenia się tłuszczu, cholesterolu i innych substancji na ścianach tętnic, tworząc tzw. blaszki miażdżycowe i stany zapalne, co może ograniczać przepływ krwi. Pękające blaszki mogą z kolei powodować bardzo niebezpieczny zakrzep krwi. Chociaż miażdżyca jest często uważana za problem z sercem, może wpływać na tętnice w dowolnych rejonach ciała. Arterioskleroza jest chorobą przewlekłą, jednak można jej zapobiegać i dość skutecznie leczyć.

Objawy miażdżycy

Miażdżyca rozwija się stopniowo, a jej łagodne stadium zwykle nie powoduje żadnych objawów.

Zwykle nie występują silnie odczuwalne objawy miażdżycy, dopóki tętnica nie zostanie tak zwężona lub zatkana, że ​​nie może dostarczyć wystarczającej ilości krwi do narządów i tkanek. Czasami zakrzep krwi całkowicie blokuje przepływ krwi, a nawet rozpada się i może wywołać atak serca lub udar.

Objawy umiarkowanej i ciężkiej miażdżycy tętnic zależą od tego, które tętnice zostały narażone na zmiany chorobowe. Dla przykładu warto wskazać:

• Jeśli cierpisz na miażdżycę w tętnicach serca, możesz mieć objawy, takie jak ból w klatce piersiowej lub ucisk – dławica piersiowa.
• W przypadku wystąpienia miażdżycy w tętnicach prowadzących do mózgu, możesz mieć objawy takie jak nagłe odrętwienie lub osłabienie ramion lub nóg, trudności w mówieniu lub niewyraźna mowa, przejściowa utrata wzroku w jednym oku lub zwiotczałe mięśnie na twarzy. Tego rodzaju objawy arteriosklerozy sygnalizują przejściowy atak niedokrwienny (TIA). W przypadku nieleczenia tego stanu może dojść ostatecznie do udaru.
• Jeśli cierpisz na arteriosklerozę w tętnicach rąk i nóg, możesz mieć objawy choroby tętnic obwodowych, takie jak ból nogi podczas chodzenia.
• W przypadku posiadania arteriosklerozy w tętnicach prowadzących do nerek, rozwija się wysokie ciśnienie krwi lub niewydolność nerek.

Kiedy iść do lekarza?

Jeśli uważasz, że masz objawy miażdżycy, koniecznie udaj się do lekarza. Zwróć także uwagę na wczesne objawy niedostatecznego przepływu krwi, takie jak ból w klatce piersiowej (dławica piersiowa), ból nóg lub drętwienie.

Wczesna diagnoza i leczenie mogą powstrzymać arteriosklerozę przed pogarszaniem objawów i skuteczniej zapobiegać zawałowi serca, udarowi lub innemu poważnemu problemowi medycznemu.

Przyczyny miażdżycy

Miażdżyca tętnic to powolna i postępująca choroba, która może się rozpocząć już w dzieciństwie. Chociaż dokładna przyczyna nie jest znana, miażdżyca może rozpocząć się od uszkodzenia wewnętrznej warstwy tętnicy. Uszkodzenie może być spowodowane przez:

• wysokie ciśnienie krwi,
• wysoki poziom cholesterolu we krwi,
• wysokie poziomy triglicerydów, rodzajów tłuszczu obecnych we krwi,
• palenie i inne źródła tytoniu,
• insulinooporność, otyłość lub cukrzycę,
• stany zapalne z powodu chorób, takich jak zapalenie stawów, toczeń lub infekcje zapalne o nieznanej przyczynie.

Po uszkodzeniu wewnętrznej ściany tętnicy komórki krwi i inne substancje często zatrzymują się w miejscu urazu i gromadzą się w wewnętrznej ścianie tętnicy. Z biegiem czasu w miejscu urazu gromadzą się złogi tłuszczowe tworzone z cholesterolu i innych produktów komórkowych, które twardnieją i zwężają tętnice. W konsekwencji tego narządy i tkanki połączone z zablokowanymi tętnicami nie otrzymują wystarczającej ilości krwi, aby prawidłowo funkcjonować. W końcu kawałki złogów tłuszczowych, zwanych blaszkami miażdżycowymi mogą się oderwać i dostać się do krwioobiegu.

Ponadto, gładka wyściółka płytki może pękać, rozlewając cholesterol i inne substancje do krwioobiegu. Może to spowodować zakrzep, który może z kolei zablokować przepływ krwi do określonej części ciała. W przypadku zablokowania przepływu krwi do serca, może np. spowodować zawał serca. Zakrzep może również przenosić się do innych części ciała, blokując przepływ do innego narządu.

Miażdżyca a czynniki ryzyka

Twardnienie tętnic występuje zwykle na przestrzeni dłuższego okresu. Oprócz starzenia się, czynniki zwiększające ryzyko miażdżycy obejmują głównie:

• wysokie ciśnienie krwi,
• wysoki cholesterol,
• cukrzyca,
• otyłość,
• palenie i inne użycie tytoniu,
• historia rodzinna wczesnej choroby serca – obciążenie genetyczne,
• przewlekły stres,
• brak aktywności fizycznej,
• niezdrowa dieta.

Komplikacje związane z arteriosklerozą

Powikłania miażdżycy zależą od tego, które tętnice zostały zablokowane. Do najpoważniejszych komplikacji można zaliczyć przede wszystkim:

Choroba wieńcowa – Kiedy miażdżyca zwęża tętnice w pobliżu serca, może rozwinąć się choroba wieńcowa, która może powodować ból w klatce piersiowej (dławicę piersiową), zawał serca lub niewydolność serca.

Choroba tętnic szyjnych – Kiedy arterioskleroza powoduje zwężenie tętnic w pobliżu mózgu, może powodować przejściowy atak niedokrwienny (TIA) lub udar.

Choroba tętnic obwodowych – Kiedy miażdżyca zwęża tętnice w rękach lub nogach, mogą rozwinąć się problemy krążenia, zwane chorobą naczyń obwodowych. W efekcie tego można być mniej wrażliwym na ciepło i zimno, zwiększając ryzyko oparzeń lub odmrożeń. W rzadkich przypadkach słabe krążenie w ramionach lub nogach może powodować śmierć tkanki, tzw. zgorzele.

Tętniaki – Miażdżyca może również powodować tętniaki, poważne powikłania, które mogą wystąpić w dowolnym miejscu w organizmie, które są wybrzuszeniami w ścianach tętnic. Większość osób z tętniakami nie ma żadnych objawów. Może pojawić się ból i pulsowanie w okolicy tętniaka i jest to nagły przypadek medyczny. Jeśli tętniak pęknie, możesz napotkać zagrażające życiu krwawienie wewnętrzne. Chociaż jest to zwykle nagłe i katastrofalne zdarzenie, możliwy jest powolny wyciek. Jeśli skrzep krwi w obrębie tętniaka zniknie, może zablokować tętnicę w pewnym odległym miejscu w organizmie.

Przewlekła choroba nerek – Arterioskleroza może powodować zwężenie tętnic prowadzących do nerek, uniemożliwiając ich dotlenienie poprzez blokowanie dopływu krwi do tych narządów. Z biegiem czasu może to bardzo negatywnie wpływać na czynność nerek, ograniczając usuwanie toksyn z organizmu.

Zapobieganie miażdżycy

W leczeniu miażdżycy zalecane są przede wszystkim istotne zmiany w stylu życia, które pomagają również zapobiegać chorobie. Obejmują one przede wszystkim:

• rzucanie palenia,
• jedzenie zdrowej żywności,
• regularne ćwiczenia,
• utrzymanie zdrowej wagi ciała.

Pamiętaj tylko, aby wprowadzać zmiany krok po kroku.

Diagnoza miażdżycy

Podczas badania fizykalnego lekarz może znaleźć oznaki zwężenia, powiększenia lub stwardnienia tętnic, w tym:

• słaby lub nieobecny puls poniżej zwężonego obszaru tętnicy,
• zmniejszenie ciśnienia krwi w dotkniętej chorobą kończynie,
• odgłos nad tętnicami, słyszany za pomocą stetoskopu.

W zależności od wyników badania fizykalnego lekarz może zasugerować jeden lub więcej testów diagnostycznych, w tym:

Badania krwi – Testy laboratoryjne mogą wykrywać podwyższone poziomy cholesterolu i cukru we krwi, które mogą zwiększać ryzyko występowania miażdżycy. Na badanie trzeba przyjść bez wcześniejszego jedzenia i picia. Nie należy niczego przyjmować poza wodą przez 9 do 12 godzin przed badaniem krwi. Lekarz powinien poinformować z wyprzedzeniem, czy ten test zostanie wykonany podczas wizyty.

USG Doppler – Diagnozowanie miażdżycy tą metoda polega na użyciu specjalnego urządzenia ultrasonograficznego do pomiaru ciśnienia krwi w różnych punktach wzdłuż ramienia lub nogi. Pomiary te mogą pomóc lekarzowi ocenić stopień blokady, a także szybkość przepływu krwi w tętnicach.

Wskaźnik kostka-ramię – Ten test może stwierdzić, czy występuje arterioskleroza w tętnicach nóg i stóp. Lekarz może porównać ciśnienie krwi w kostce z ciśnieniem krwi w ramieniu. Badanie to jest znane jako wskaźnik kostka-ramię. Nieprawidłowa różnica może wskazywać na obwodową chorobę naczyń, która jest zwykle spowodowana miażdżycą.

Elektrokardiogram (EKG) – Elektrokardiogram rejestruje sygnały elektryczne podczas podróży krwi przez serce. EKG często może ujawnić dowody wcześniejszego zawału serca. Jeśli objawy chorobowe występują najczęściej podczas wysiłku fizycznego, lekarz może poprosić o poruszanie się na bieżni lub jazdę na rowerze stacjonarnym podczas badania EKG. Badanie zwane również testem wysiłkowym, służy do zbierania informacji o tym, jak dobrze twoje serce działa podczas aktywności fizycznej. Ponieważ wysiłek fizyczny sprawia, że ​ serce bije mocniej i szybciej, niż podczas większości codziennych czynności, test wysiłkowy może ujawnić problemy, które mogą nie być zauważalne w inny sposób. Test wysiłkowy zazwyczaj obejmuje chodzenie na bieżni lub jazdę na rowerze stacjonarnym, podczas gdy rytm serca, ciśnienie krwi i oddychanie są monitorowane. W niektórych typach testów wysiłkowych zostaną wykonane zdjęcia serca, na przykład podczas echokardiografii wysiłkowej (ultradźwiękowej) lub testu stresu jądrowego. Jeśli nie jesteś w stanie ćwiczyć, możesz otrzymać lek, który naśladuje działanie ćwiczeń na serce.

Cewnikowanie serca i angiogram – Ten test może wykazać, że tętnice wieńcowe są zwężone lub zablokowane. Ciekły barwnik wstrzykuje się do tętnic serca poprzez długą, cienką rurkę (cewnik), który jest wkładany w tętnicę, zazwyczaj w nodze i prowadzi się go do tętnic w sercu. Gdy barwnik wypełnia tętnice, stają się one widoczne na zdjęciu rentgenowskim, odsłaniając obszary blokady.

Inne testy obrazowania – Lekarz może użyć USG, tomografii komputerowej (CT) lub angiografii rezonansu magnetycznego (MRA) do badania tętnic. Testy te często wykazują twardnienie i zwężenie dużych tętnic, a także tętniaki i złogi wapnia w ścianach tętnic.

Leczenie miażdżycy

Zmiany w stylu życia, takie jak regularne spożywanie zdrowej diety i ćwiczenia fizyczne, są często najodpowiedniejszym sposobem leczenia miażdżycy. Czasami zaleca się również stosowanie leków lub procedur chirurgicznych.

Leki na miażdżycę

Różne leki mogą spowolnić lub nawet odwrócić skutki miażdżycy. Oto kilka typowych wyborów:

Leki na cholesterol – Agresywne obniżanie cholesterolu o niskiej gęstości (LDL), czyli tzw. “złego” cholesterolu, można spowolnić, zatrzymać wzrost lub nawet odwrócić nagromadzenie złogów tłuszczu w tętnicach. Pomocne może być także wzmocnienie ilości cholesterolu o wysokiej gęstości (HDL), czyli tzw. “dobrego” cholesterolu. Lekarz może wybierać spośród wielu leków na cholesterol, w tym leków znanych jako statyny i fibraty. Oprócz obniżenia poziomu cholesterolu, statyny mają dodatkowe działanie, które pomaga ustabilizować strukturę tętnic serca i zapobiegać miażdżycy.

Leki przeciwpłytkowe – Lekarz może przepisać leki przeciwpłytkowe, takie jak kwas acetylosalicylowy, w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zlepiania się płytek krwi w zwężonych tętnicach, tworzenia skrzepliny krwi i dalszego blokowania. Działanie tych leków skutkuje rozrzedzeniem krwi, które może prowadzić do krwotoków.

Leki beta-adrenolityczne – Leki te są powszechnie stosowane w chorobie wieńcowej. Obniżają tętno i ciśnienie krwi, zmniejszając obciążenie serca i często łagodzą objawy bólu w klatce piersiowej. Beta-adrenolityki zmniejszają ryzyko ataków serca i niektórych problemów z arytmią serca.

Inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE) – Tego rodzaju leki mogą pomóc spowolnić postęp miażdżycy przez obniżenie ciśnienia krwi i wywołanie innych korzystnych efektów w tętnicach serca. Inhibitory ACE mogą również zmniejszyć ryzyko nawrotów zawałów serca.

Blokery kanału wapniowego – Leki te obniżają ciśnienie krwi i są czasami stosowane w leczeniu dławicy piersiowej.

Diuretyki – Wysokie ciśnienie krwi jest głównym czynnikiem ryzyka miażdżycy. Diuretyki obniżają ciśnienie krwi, poprzez szybsze wydalanie płynów z organizmu.

Inne leki – Lekarz może zaproponować także wybrane leki kontrolujące określone czynniki ryzyka miażdżycy, takie jak cukrzyca.

Zabiegi chirurgiczne w leczeniu arteriosklerozy

Czasami w leczeniu miażdżycy jest potrzebne bardziej agresywne leczenie. Jeśli występują ciężkie objawy lub blokada tętnic, która zagraża życiu można być kandydatem do jednej z następujących procedur chirurgicznych:

Angioplastyka i umieszczenie stentu – W tej procedurze lekarz wprowadza długą, cienką rurkę (cewnik) do zablokowanej lub zwężonej części tętnicy. Drugi cewnik z deflowanym balonikiem na jego końcówce przechodzi następnie przez cewnik do zwężonego obszaru. Następnie balon jest napompowany, ściskając osady na ścianach tętnic. Rurkę siatkową (stent) zwykle pozostawia się w tętnicy, aby utrzymać tętnicę w odpowiednim prześwicie.

Endarterektomia – W niektórych przypadkach złogi tłuszczowe należy usunąć chirurgicznie ze ścian zwężonej tętnicy. Gdy zabieg wykonuje się na tętnicach szyjnych, całą procedurę nazywa się toendarterektomią tętnicy szyjnej.

Terapia fibrynolityczna – Jeśli tętnica jest zablokowana przez skrzep krwi, lekarz może użyć leku rozpuszczającego skrzepy.

Operacja założenia bajpasów – Lekarz może utworzyć pomostowy przeszczep za pomocą naczynia z innej części ciała lub rurki wykonanej z tkaniny syntetycznej. Pozwala to na przepływ krwi wokół zablokowanej lub zwężonej tętnicy.

Styl życia i domowe środki zaradcze

Zmiany w stylu życia mogą pomóc w zapobieganiu lub spowolnieniu postępu miażdżycy.

Rzucenie palenia – Palenie niszczy twoje tętnice. Jeśli palisz lub używasz tytoniu w jakiejkolwiek formie, rzucenie nałogu jest najlepszym sposobem na powstrzymanie rozwoju miażdżycy i zmniejszenie ryzyka powikłań.

Ćwiczenie w większości dni w tygodniu – Regularne ćwiczenia mogą kondycjonować mięśnie, aby efektywniej wykorzystywać tlen. Aktywność fizyczna może również poprawić krążenie i promować rozwój nowych naczyń krwionośnych, które tworzą naturalne obejście wokół przeszkód (naczynia poboczne). Ćwiczenia pomagają obniżyć ciśnienie krwi i zmniejszają ryzyko cukrzycy. Staraj się ćwiczyć co najmniej 30 minut przez większość dni w tygodniu. Jeśli nie możesz zmieścić takiej ilości ćwiczeń w jednej sesji, spróbuj podzielić je na 10-minutowe interwały. Możesz wybrać schody zamiast windy, chodzić w czasie lunchu lub robić przysiady lub pompki podczas oglądania telewizji.

Zdrowe jedzenie – Dieta zdrowa dla serca oparta na owocach i warzywach, pełnych ziarnach oraz unikanie nisko rafinowanach węglowodanów, cukrów, tłuszczów nasyconych i sodu – może pomóc kontrolować wagę ciała, ciśnienie krwi, poziom cholesterolu i poziom cukru we krwi. Zastąpienie białego pieczywa pełnoziarnistym jest jednym z najlepszych wyborów. Warto jeść jabłko, banana lub marchewkę jako przekąski. Poleca się często baczne czytanie etykiet żywieniowych jako wskazówki do kontrolowania ilości spożywanych soli i tłuszczu. Warto również włączyć jednonienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak oliwa z oliwek i zmniejszać lub całkowicie wyeliminować cukier i substytuty cukru.

Zrzucenie zbędnych kilogramów i zachowanie zdrowej wagi – Jeśli masz nadwagę, utrata zaledwie 2-3 do 4-5 kg może pomóc zmniejszyć ryzyko wystąpienia wysokiego ciśnienia krwi i wysokiego poziomu cholesterolu – dwóch głównych czynników ryzyka rozwoju miażdżycy. Utrata nadmiernej wagi ciała pomaga zmniejszyć ryzyko zachorowania na cukrzycę lub kontrolować jej stan, jeśli już chorujesz na cukrzycę.

Redukcja stresu tak bardzo, jak to możliwe – Ćwicz zdrowe techniki radzenia sobie ze stresem, takie jak rozluźnienie mięśni i głęboki oddech.

Jeśli masz wysoki poziom cholesterolu, wysokie ciśnienie krwi, cukrzycę lub inną przewlekłą chorobę, skontaktuj się z lekarzem, aby poradzić sobie z tym problemem i poprawić ogólny stan zdrowia.

Miażdżyca a medycyna alternatywna

Uważa się, że niektóre pokarmy i suplementy ziołowe mogą pomóc obniżyć wysoki poziom cholesterolu i wysokie ciśnienie krwi, czyli dwa główne czynniki ryzyka rozwoju miażdżycy. Po konsultacji z lekarzem, możesz rozważyć następujące suplementy i produkty:

• kwas alfa-linolenowy (ALA),
• jęczmień,
• beta-sitosterol (występujący w doustnych suplementach i niektórych margarynach),
• czarna i zielona herbata,
• wapń,
• kakao,
• olej z wątroby dorsza i inny olej rybny,
• koenzym Q10,
• kwas foliowy,
• czosnek
• otręby owsiane (występujące w płatkach owsianych i całych owsach),
• sitostanol (występujący w suplementach doustnych i niektórych margarynach),
• witamina C.

Przed dodaniem do codziennej diety któregokolwiek z tych suplementów podczas leczenia miażdżycy należy skonsultować się z lekarzem. Niektóre suplementy mogą wchodzić w interakcje z lekami, powodując szkodliwe skutki uboczne.

Możesz również ćwiczyć techniki relaksacyjne, takie jak joga lub głęboki oddech, aby lepiej się zrelaksować i zmniejszyć poziom stresu. Praktyki te mogą tymczasowo zmniejszyć ciśnienie krwi, zmniejszając ryzyko rozwoju miażdżycy.

Przygotowanie do pierwszej wizyty u lekarza

Jeśli zauważasz u siebie objawy mogące wskazywać, że możesz mieć miażdżycę tętnic lub martwisz się z powodu rodzinnej choroby serca, umów się z lekarzem na sprawdzenie poziomu cholesterolu. Oto kilka wskazówek, które pomogą przygotować się do wizyty i wiedzieć, czego się spodziewać od lekarza.

• Pamiętaj o wszelkich ograniczeniach przed spotkaniem. Kiedy umawiasz się na wizytę pamiętaj, aby zapytać, czy jest coś, co musisz zrobić z wyprzedzeniem, na przykład ograniczyć dietę. Wiele badań krwi, w tym cholesterolu i trójglicerydów, wymaga wcześniejszego przygotowania.
• Zapisz wszystkie objawy, których doświadczasz. Miażdżyca rzadko ma objawy, ale jest czynnikiem ryzyka chorób serca. Znajomość objawów, takich jak ból w klatce piersiowej lub duszność, może pomóc lekarzowi zdecydować, jak agresywnie leczyć rozpoznaną arteriosklerozę.
• Zapisz kluczowe dane osobowe, w tym historię rodzinną wysokiego poziomu cholesterolu, ewentualnej choroby serca, udaru mózgu, wysokiego ciśnienia krwi lub cukrzycy, a także wszelkiego rodzaju istotnych sytuacji stresowych lub ostatnich ważnych zmian w życiu.
• Zrób listę wszystkich leków, witamin i suplementów, które regularnie stosujesz.
• Zabierz ze sobą członka rodziny lub przyjaciela, jeśli to możliwe. Ktoś, kto Ci towarzyszy, może zapamiętać coś, co przegapiłeś lub zapomniałeś.
• Przygotuj się do omówienia swojej diety i nawyków ćwiczeń. Jeśli jeszcze nie spożywasz zdrowej diety lub nie stosujesz regularnych ćwiczeń fizycznych, możesz porozmawiać z lekarzem na temat wyzwań, z jakimi możesz się zmagać.

Napisz pytania, aby zapytać lekarza. Przygotowanie listy pytań pomoże Ci w pełni wykorzystać czas spędzony u lekarzem. W przypadku miażdżycy warto zadać lekarzowi kilka podstawowych pytań:

• Jakie testy będę potrzebować?
• Jakie jest najlepsze leczenie?
• Jakie pokarmy powinienem jeść lub czego unikać?
• Jaki jest odpowiedni poziom aktywności fizycznej?
• Jak często potrzebuję testu na cholesterol?
• Jakie są alternatywy dla pierwotnego sugerowanego podejścia?
• Mam inne schorzenia. Jak najlepiej z nimi razem postępować?
• Czy są jakieś ograniczenia, których muszę przestrzegać?
• Czy powinienem spotkać się z innym specjalistą?
• Czy istnieje jakaś alternatywa dla przepisywanego leku?

Nie wahaj się zadać żadnych innych pytań. Lekarz prawdopodobnie zada Ci kilka pytań, w tym:

• Czy w rodzinie występował wysoki poziom cholesterolu, wysokie ciśnienie krwi lub choroby serca?
• Jakie są twoje zwyczaje związane z dietą i ćwiczeniami?
• Czy paliłeś lub używasz tytoniu w jakiejkolwiek formie?
• Czy miałeś test na cholesterol? Jeśli tak, to kiedy był twój ostatni test? Jakie były twoje poziomy cholesterolu?
• Czy odczuwasz dyskomfort w klatce piersiowej lub ból nóg podczas chodzenia lub odpoczynku?
• Czy miałeś udar lub niewyjaśnione drętwienie, mrowienie lub osłabienie jednej strony ciała lub trudności z mówieniem?

Nigdy nie jest za wcześnie na dokonywanie zdrowych zmian w stylu życia, takich jak rzucenie palenia, jedzenie zdrowej żywności i zwiększenie aktywności fizycznej. Są to podstawowe linie obrony przed miażdżycą i jej powikłaniami, w tym zawałem serca i udarem.