Nagietek lekarski – Właściwości i zastosowania

10
15093
nagietek lekarski
Nagietek lekarski to wspaniałe zioło wykorzystywane od setek lat przy wielu problemach zdrowotnych

Z pewnością większość z Was kiedyś widziała w ogródkach jaskrawożółte kwiatki nagietka, przypominające nieco margaretki. Jednakże czy zdawaliście sobie wtedy sprawę z tego, że niektóre gatunki tego zioła wykazują niesamowite korzyści zdrowotne? Nagietek lekarski to wspaniała roślina, wykorzystywana w celach zdrowotnych od wielu setek lat.

Nagietek lekarski to dość powszechnie występująca roślina zielna z rodziny astrowatych Calendula officinalis, nazywana czasami kalendulą. W niektórych rejonach Polski znana jest również jako pazurki, miesięcznica lub paznokietki. Surowiec tej rośliny służy często do wykonywania maści ziołowych, herbat, nalewek oraz zabiegów o działaniu miejscowych. Większość sposobów na wykorzystywanie nagietka było znane już prawie tysiąc lat temu.

Charakterystyka nagietka lekarskiego

Większość gatunków nagietka wykorzystywanych jest jako rośliny ogrodowe, by ładnie wyglądały i pięknie pachniały. Jednakże kalendula posiada więcej zalet, ze względu na swoje związki przeciwgrzybiczne, przeciwstarzeniowe, a także przeciwzapalne. W rzeczywistości ponad 200 różnych typów preparatów medycznych i kosmetycznych zawiera skoncentrowany wyciąg z nagietka.

Kalendula pochodzi z rodziny roślin zwanych Asteraceae lub Compositae. Gatunek nagietka lekarskiego jest pomarańczowo-żółty i składa się z drobnych i licznych płatków. To właśnie one są zbierane i suszone z powodu swoich licznych możliwości leczniczych. Chociaż na całym świecie rosną różne gatunki nagietka, to ten uważany jest za najcenniejszy. Prawdopodobnie pochodzi on z obszarów Egiptu i innych regionów wokół basenu Morza Śródziemnego. Jednakże w cieplejszym okresie roku może występować na każdym kontynencie. Na północnej części naszego kontynentu możemy spotkać kwiaty tego zioła mniej więcej od maja do października.

Przeprowadzone na nagietku badania botaniczne wykazują, że roślina ta posiada wiele cennych składników aktywnych, w tym różne przeciwutleniacze oraz olejki eteryczne. Odpowiedzialne są one za intensywny zapach oraz kolor kwiatów, a także zdolność do odstraszania niektórych grzybów, owadów i szkodników. Mają także zdolność do poprawy przepływu krwi, jak również zwalczania stanów zapalnych w ludzkim organizmie.

Najczęstsze problemy zdrowotne przy których może mieć zastosowanie nagietek lekarski:

  • wysypka,
  • alergia,
  • egzema,
  • zapalenie skóry,
  • ból i obrzęk spowodowane skurczami mięśni,
  • urazy mięśni,
  • zwichnięcia,
  • zapalenie oczu,
  • świąt wywołany zapaleniem spojówek,
  • zakażenie grzybicze,
  • infekcja ucha,
  • grzybica.

Oto niektóre z aktywnych składników nagietka lekarskiego, które dają tej roślinie takie wspaniałe możliwości:

  • sterole roślinne, zwane kalendula,
  • kwas kalendowy,
  • polisacharydy,
  • kwas linolowy,
  • karotenoidy,
  • flawonoidy,
  • saponiny triterpenowe, takie jak triterpenoid,
  • tokoferole,
  • glikozydy kwasu oleinowego.

Nagietek lekarski – Najczęstsze sposoby na samodzielne wykorzystanie zioła

Ze względu na właściwości przeciwutleniające, wykorzystywanie nagietka obejmuje:

  1. Domowe leczenie skóry

Maść nagietkowa jest często stosowana do łagodzenia oparzeń słonecznych, brodawek, ukąszeń, trądziku i owrzodzeń, oprócz tego leczy rany, suchą skórę i pęcherze. Nagietek lekarski stanowić będzie zawsze jeden z głównych składników INCI.

  • Niektóre badania wykazały, że stosowanie 1,5%-owej maści z nagietka do pielęgnacji skóry wrażliwej przez okres 7-10 dniu zmniejsza u dzieci objawy wsypki pieluszkowej.
  • U dorosłych można stosować maść o większym stężeniu ekstraktu z nagietka, zazwyczaj wynoszącego w przedziale 3-8%. Taką maść stosuje się w celu zmniejszenia objawów takich jak obrzęki czy świąd.
  • Maść wykonana z nagietka od dawna jest wykorzystywana do leczenia grzybiczego zapalenia narządów płciowych, stóp, jamy ustnej, oczu, skóry, a także do zmniejszania hemoroidów.
  • Krem z nagietka może być szczególnie skuteczny w łagodzeniu wyprysków oraz gojeniu wrażliwych reakcji skórnych. Zwłaszcza jeśli krem zostanie połączony z innymi składnikami przeciwzapalnymi, takimi jak olejek z drzewa herbacianego, olejek eteryczny z lawendy, olej kokosowy oraz żel aloesowy.
  1. Kojąca herbatka nagietkowa

Z kwiatów nagietka można przygotować herbatkę ziołową, która doskonale sprawdzi się przy problemach związanych z zapaleniem jelita grubego. Herbata z nagietka wykazuje również bardzo korzystne działanie przy leczeniu chorób takich jak: zapalenie żołądka, refluks oraz wrzody, a także zmniejszenia skurczów żołądka oraz bólu miesiączkowego.

  • Do przygotowania herbaty wykorzystuje się suszone kwiaty nagietka. Najpierw należy wysuszyć płatki kwiatów, jednak w niskiej temperaturze. Wymaga to odpowiednio dłuższego procesu.
  • Po zagotowaniu wody należy dodać do mieszanki herbaty łyżeczkę suszonych kwiatów, a następnie pozostawić na kilka minut, by powstał napar. W zależności od stopnia nasilenia objawów pij kilka szklanek naparu dziennie.
  • Chociaż większość osób stosuje preparaty z nagietkiem na skórę, to jednak można go spotkać również, w niektórych homeopatycznych środkach zaradczych, które przyjmowane są doustnie. Najczęściej stosuje się je przeciw efektom starzenia, a także w środkach przeciwzapalnych.
  • Ponieważ przyjmowania i stosowania dawka preparatu z nagietka jest uzależniona od stopnia zaawansowania choroby, bardzo ważne jest dokładne zapoznanie się z zaleceniami producenta oraz konsultacja z lekarzem.
  1. Wzmocnienie formuły leczniczej i pielęgnacyjnej

Wykonane z nagietka krople lub syrop wykorzystuje się czasami do leczenia objawów kaszlu, bólu gardła oraz gorączki.

  • Do leczenia infekcji ucha zastosuj preparat z nagietkiem, mulleiną, czosnkiem, a także dziurawcem, dzięki czemu uzyska się lepsze efekty. Preparat może być stosowany 3-4 dni w celu zmniejszenia bólu.
  • Do przygotowania domowego sprayu do pielęgnacji skóry można wykorzystać olejek z nagietka lub sproszkowany susz.

Najważniejsze właściwości nagietka lekarskiego

  1. Zmniejszanie stanów zapalnych i uszkodzeń oksydacyjnych

Dotychczas przeprowadzono liczne badania, zarówno na zwierzętach, jak i na ludziach, które wykazały, że w nagietku występują dziesiątki aktywnych substancji czynnych, zapewniających właściwości cytotoksyczne, hepatologiczne i spermogenne. Badania wykazały również, że wyciąg z nagietka pozwala obniżać poziom białka C-reaktywnego i cytoki, a także chroni komórki przed uszkodzeniami powodowanymi działaniem wolnych rodników. Takie uszkodzenia to jedna z głównych przyczyn procesów przedwczesnego starzenia i degradacji komórek. Nagietek lekarski może wpływać na kontrolę uwalniania wolnych rodników, które negatywnie wpływają na delikatne tkanki, na przykład w okolicach oczu.

Zioło to chroni również przed infekcjami skóry, dróg oddechowych, a także przed infekcjami narządów płciowych, spowodowanych wirusami i bakteriami. Ponadto badania wykazały, że nagietek lekarski pomaga w walce z bakteriami w ranach, jak również może zmniejszać negatywne skutki uboczne, związane z chemioterapią i leczeniem nowotworów.

  1. Zmniejszanie zapalenia oczu i zapalenia spojówek

Przeprowadzone badania na zwierzętach wykazały, że wyciąg z nagietka jest zdolny do leczenia zapalenia spojówek, a także innych stanów zapalnych oczu. Ekstrakt z nagietka wykazuje działanie przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe, a także przeciwbakteryjne oraz immunostymulujące. Właściwości te mogą nie tylko zapewnić leczenie infekcji oczu, ale również chronić wzrok oraz delikatne tkanki przed szkodliwym działaniem promieniowania ultrafioletowego, a nawet pogarszaniem się wzorku, wynikającym z procesów starzenia oraz utleniania.

  1. Zapewnienie naturalnych właściwości antyseptycznych

Jednym z dobrze sprawdzonych zastosowań ekstraktu z nagietka jest stosowanie go we wnętrzu przewodu słuchowego w postaci kropli w celu zmniejszenia bólu i pomocy w leczeniu bakteryjnej infekcji ucha. Co więcej, stwierdzono, że ekstrakt z nagietka jest w stanie obniżyć obrzęk i stan zapalny już po zaledwie kilku dniach jego stosowania. Dzieje się tak, nawet jeśli dodatkowo nie przyjmuje się żadnych antybiotyków.

Ze względu na swoje właściwości przeciwgrzybiczne nagietek może być stosowany w leczeniu zakażeń pochwy oraz grzybicy stóp i pachwiny. Stosowanie maści lub kremu na obszarach dotkniętych grzybicą pochwy czy pachwiny, zawierającego nagietek lekarski, a także probiotyczne bakterie Lactobacillus sporogenes oraz kwas mlekowy, przez cztery tygodnie może zmniejszyć objawy zakażenia, w tym świąd, ból, a także pieczenie podczas oddawania moczu.

  1. Łagodzenie pieczenia i wysypki, oraz wspomaganie leczenia ran

Zarówno dawniej, jak i dziś, najpopularniejszym zastosowaniem nagietka jest leczenie podrażnień skóry, np. powiek lub innych wrażliwych miejsc, w celu zmniejszenia swędzenia, zaczerwienienia, wrażliwości, suchości oraz obrzęku. Stwierdzono nawet, że nagietek lekarski ma zdolność do promowania wzrostu nowej tkanki, zwiększenia przepływu krwi do problematycznego obszaru, a także zwiększenia produkcji kolagenu, który wzmacnia skórę, nawilża i przyspiesza proces regeneracji po operacji lub uszkodzeniach.

Uważa się, że zdolność nagietka do regeneracji ran spowodowana jest stymulacją produkcji komórek nabłonkowych, co jest możliwe głównie dzięki obecności glikoprotein i nukleoprotein. Ma to również związek z poprawą stymulacji metabolizmu kolagenu. W medycynie ludowej produkty z nagietka stosowano na wszelkiego rodzaju owrzodzenia, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, a także na rany, w celu zapobiegania infekcjom. Obecnie nagietek lekarski stosowany jest również po zabiegach, w celu przyspieszenia gojenia ran.

Osoby, które mają suchą i łuszcząca skórę, a także wysypkę, mogą stosować nagietek w połączeniu z naturalnymi produktami natłuszczającymi, takimi jak olej kokosowy czy masło shea. Dzięki temu poprawi się nawilżenie oraz jędrność skóry. Ponadto nagietek jest stosowany miejscowo w celu:

  • zmniejszenia wysypki i ochrony wrażliwych miejsc,
  • zmniejszenia przebarwiania spowodowanego bliznowaceniem,
  • zmniejszenia żylaków,
  • leczenia obrzęku błony śluzowej,
  • leczenia oparzeń,
  • zmniejszenia zapalenia skóry i wyprysków,
  • zmniejszenia siniaków,
  • leczenia zakażonych ran,
  • łagodzenia skóry po goleniu,
  • leczenia wrastających włosków,
  • zmniejszenia łupieżu na skórze głowy,
  • zmniejszenia innych objawów, związanych ze złym przepływem krwi i stanem zapalnym skóry.
  1. Pomoc w zmniejszaniu bólu związanego z hemoroidami

Nagietek lekarski przyczyniać się może do lepszego i szybszego gojenia tkanek i zmniejszania obrzęków. Wiele osób uważa, że skutecznie zadziała również przy stosowaniu go miejscowo na obszarach dotkniętych hemoroidami lub szczelinami odbytu. Przeprowadzono jedno badanie na zwierzętach, które miało na celu sprawdzenie wpływu nagietka na krwawiące rany. Wykazało ono, że ośmiodniowa kuracja jest w stanie zmniejszyć rany prawie o 90%. Dla porównania osoby niestosujące leczenia zaobserwowały jedynie 51% poprawę.

  1. Łagodzenie skurczy i spazmów

Działanie nagietka korzystnie wpływa na złagodzenie skurczów mięśni, skurczów żołądka, a także skurczów związanych z napięciem przedmiesiączkowym i miesiączką. Nagietek lekarski czyni to poprzez poprawę przepływu krwi w obszarach objętych skurczem, a tym samym zmniejszeniem stanów zapalnych. Nagietek może być również stosowany wewnętrznie w postaci herbaty. Niewątpliwie ułatwi trawienie i poprawi zdrowie wątroby. Można również stosować go zewnętrznie jako maść, którą należy wsmarować w brzuch w celu odprężenia mięśni pod skórą.

  1. Naturalne odstraszanie owadów

Ze względu na intensywny zapach, zawartość przeciwutleniaczy oraz olejków lotnych nagietek lekarski może być wykorzystywany jako naturalny środek owadobójczy. Jest to jeden z powodów, dla których nagietki są sadzone w ogródkach, a ich ekstrakt dodaje się do zapachowych świec lub odświeżaczy powietrza. Ekstrakt z nagietka jest dodawany również do kosmetyków do ciała w celu zapobiegania ukąszeniom.

Stosowanie produktów zawierających ekstrakt z nagietka może pomóc odstraszać owady. Jednakże sadzenie nagietków w ogrodzie wpływa korzystnie również na glebę. Wszystko to dlatego, że zapach nagietka działa również pod ziemią, dlatego chroni glebę i rośliny przed szkodnikami.

Jak kupować, przygotowywać i wykorzystywać nagietki w przepisach

Samego nagietka, jak i produktów z nagietkiem najlepiej szukać w sklepach ze zdrową żywnością. Kupowanie wyciągów czy ekstraktu z nagietka pozwoli Ci dodawać ich niewielką ilość do kosmetyków, które znasz, i z których na co dzień korzystasz, takich jak szampon czy balsam do ciała. Jeśli zależy Ci na uzyskaniu jak największych korzyści z ekstraktu z nagietka, to należy go przechowywać w suchym i zaciemnionym miejscu, czyli z dala od światła słonecznego. Co więcej, najlepiej jest zużyć produkt w ciągu roku do trzech lat od chwili zakupu.

Ciekawe sposoby wykorzystywania nagietka lekarskiego w historii:

  • Dokumenty wykazują, że płatki nagietków były wykorzystywane już w XI lub XII wieku w medycynie ludowej, najczęściej w postaci nalewek, wyciągów oraz sałatek. Nagietek lekarski posiada bardzo intensywny kolor i często był porównywany do szafranu. Dlatego właśnie w przeszłości wykorzystywano te kwiatki jako tańszy barwnik naturalny i dodatek do różnych potraw, herbatek na trawienie, a czasami nawet jako środek zapachowy.
  • Roślina ta nazwę swoją otrzymała od łacińskiego słowa „kalend”, co oznacza „co miesiąc”. Według rzymskiego kalendarza, kalend oznaczało początek cyklu nowego księżyca, w czasie, w którym właśnie kwitły nagietki. W przeszłości dla chrześcijan miał on również znaczenie religijne. Złoty kolor nagietków nosił imię „złoto Maryi”, dlatego właśnie był on czasami wykorzystywany w ceremoniach religijnych i do dekorowania świątyń.
  • Święta Hildegarda z Bingen była pierwszą, która zapisała informacje historyczne na temat kwiatów nagietka. Jako herbacistka i siostra zakonna w Niemczech już ponad 1000 lat temu wykorzystywała je do leczenia swoich pacjentów. Nagietek lekarski był również bardzo doceniany w medycynie ajurwedyjskiej. Obecnie nadal uprawiany jest w Indiach, a najbardziej znane miejsce to Dolina Kwiatów w Parku Narodowym Ranthambore.
  • Nagietek lekarski ma również komercyjne zastosowanie kulinarne, chociażby służy do przystrajania potraw lub sałatek, gdyż płatki kwiatów nagietka są jadalne. Czasami gospodarze dodają niektóre gatunki nagietka do paszy dla swoich zwierząt, by na przykład żółtka w kurzych jajkach miały bardziej intensywny kolor, a masło z mleka krowiego bardziej pomarańczowy kolor. Nagietki mogą występować w kolorze miedzi, mosiądzu, pomarańczowym, żółtym lub brązowym. Suszone kwiaty tego zioła mogą stanowić naturalny odświeżacz powietrza, gdyż nawet przez kilka miesięcy utrzymują swój aromat.

Możliwe skutki uboczne działania nagietka lekarskiego

Zazwyczaj krem z dodatkiem nagietka jest tolerowany nawet przez osoby z wrażliwą skórą. Jeśli jednak masz ujawnioną alergię na stokrotki, chryzantemy, rumianek, czy też inne rośliny z tej rodziny, to ostrożnie używaj produktów zawierających nagietek lekarski. Ponieważ niewiele wiadomo, jak nagietek wpływa na kobiety w ciąży i karmiące piersią, to w takich przypadkach takie przed rozpoczęciem stosowania tego ziela należy skonsultować się z lekarzem.

Nie można nakładać nagietka bezpośrednio na otwartą ranę, bez zalecenia lekarza, gdyż może to doprowadzić do podrażnienia. Najlepiej zacząć od nałożenia nagietka na niewielki fragment skóry, by sprawdzić ewentualną reakcję organizmu. W sytuacji obojętnej można dopiero zwiększyć obszar zastosowania.

Stosując nagietek lekarski wewnętrznie, na przykład w formie kropli czy herbatki, możne wystąpić interakcja z lekami uspokajającymi. Niektórzy zauważyli, że nagietek zwiększa u nich senność, zwłaszcza jeśli jest stosowany w połączeniu z lekami oczyszczającymi, lekami przeciwlękowymi oraz środkami uspokajającymi. Jeśli zatem przyjmujesz któryś z poniższych leków, zanim zaczniesz stosować nagietek, musisz skonsultować to z lekarzem.

  • Klonazepam (klonopina)
  • Lorazepam (Ativan)
  • Fenobarbital (Donnatal)
  • Zolpidem (Ambien)

Kilka słów na podsumowanie

  • Nagietek lekarski to roślina lecznicza, która jest suszona, a następnie przetwarzana na herbatki, maści, olejki oraz krople. Stosuje się te środki zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie.
  • Nagietek zawiera wiele silnych przeciwutleniaczy oraz związków przeciwzapalnych. Dzięki temu może zwalczać infekcje, poprawiać cyrkulację krwi, jak również zmniejszać uszkodzenia mięśni, spowalniać lub eliminować efekty starzenia i uszkodzenia spowodowane wolnymi rodnikami, oraz zapewniać wiele więcej cennych właściwości zdrowotnych i pielęgnacyjnych. Do najcenniejszych składników tego ziela należą flawonoidy, polisacharydy, kwas linolowy, karotenoidy i triterpeny.
  • Produktów z nagietkiem należy szukać w sklepach homeopatycznych lub ze zdrową żywnością ekologiczną. Można również samodzielnie w domu przygotować produkty z nagietka, gdyż wystarczy jedynie wyekstrahować z suszonych kwiatów.
Poprzedni artykułOlej kokosowy na zmarszczki
Następny artykułOlejek cynamonowy – Właściwości, korzyści i zastosowania
Jestem zawodową zielarką i fitoterapeutką absolutnie zakochaną w swojej pracy. Chętnie dzielę się swoją wiedzą na temat świata roślin, a w szczególności chętnie piszę o ich zbawiennym wpływie na nasze zdrowie i samopoczucie. Interesują mnie szczególnie dawne przepisy oraz formuły lecznicze i pielęgnacyjne, z których wiele posiada już solidnie potwierdzone naukowo działanie. W większości przypadków moje artykuły nie powinny być jednak traktowane jako rodzaj porady medycznej, a jedynie inspiracja i wstęp do dalszych poszukiwań. Warto bowiem pamiętać, że niewłaściwe stosowanie ziół i innych roślin może przynosić skutki odwrotne od oczekiwanych.

10 KOMENTARZE

  1. Kwiat nagietka stosuje się przede wszystkim zewnętrznie. Maść nagietkowa ułatwia gojenie się ran, jest stosowana w zapaleniu łożyska paznokcia i owrzodzeniu goleni; okłady są skuteczne w naciągnięciu i zwichnięciu stawów, ropniach, otarciach i oparzeniach. Kwiat nagietka stosowany wewnętrznie jako herbatka jest zalecany w choro¬bach pęcherzyka żółciowego, w łagodnych bólach skurczowych żołądka i w bolesnym miesiączkowaniu. Ładny kolor sprawia, że kwiat nagietka jest popularnym składnikiem wielu mieszanek. Płukanie gardła herbatką z nagietka jest polecane w zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej.

  2. Ja stosowałam maść z nagietka na moje blizny po oparzeniu wrzątkiem. Moja córka stosują ją również na twarz na trądzik. Jesteśmy bardzo zadowolone. Niestety same hodować nie mamy gdzie.

  3. U mnie w domu kiedyś zawsze był nagietek. Babcia go stosowała, ale nie pamiętam na co bo byłam mała i się nie interesowałam. Ciekawe ma właściwości. Trzeba chyba wrócić do korzeni.

  4. Dawniej nagietek był w każdym domu. Ludzie leczyli się tym co było i jakoś działało. Pewnie dzisiaj też zadziała 😉

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wstaw swój comentarz!
Wpisz tutaj swoje imię

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.