Niedokrwistość, czyli anemia, jest problemem zdrowotnym, w którym nie ma się wystarczającej ilości zdrowych krwinek czerwonych, niezbędnych do przenoszenia odpowiedniego poziomu tlenu do tkanek organizmu. Niedokrwistość może powodować zmęczenie i osłabienie, a w dłuższej perspektywie do wielu innych stanów chorobowych. W niniejszym artykule przeczytać można o objawach anemii, jej przyczynach, czynnikach ryzyka, a także sposobach diagnozy i leczenia.
Istnieje wiele form anemii, z których każda związana jest z inną przyczyną. Niedokrwistość może być tymczasowa lub długotrwała i może wahać się od stanu łagodnego do ciężkiego stadium. W przypadku podejrzenia niedokrwistości należy skontaktować się z lekarzem, ponieważ może to być oznaką poważnej choroby.
Leczenie anemii polega na przyjmowaniu suplementów i poddawaniu się wybranym zabiegom medycznym. Można być w stanie zapobiec niektórym rodzajom niedokrwistości, stosując zdrową i zróżnicowaną dietę.
Objawy anemii
Objawy niedokrwistości różnią się w zależności od przyczyny niedokrwistości. Mogą one obejmować:
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
- blada lub żółtawa skóra,
- nieregularne bicie serca,
- spłycenie oddechu,
- zawroty głowy,
- ból w klatce piersiowej,
- zimne dłonie i stopy,
- ból głowy.
Początkowo niedokrwistość może być tak łagodna, że praktycznie niezauważona. Ale objawy nasilają się wraz z pogarszaniem się problemu anemii.
Kiedy iść do lekarza?
Należy umówić się na wizytę u swojego lekarza, jeśli odczuwa się przewlekłe zmęczenie z niewyjaśnionych przyczyn. Niektóre anemie, takie jak niedokrwistość z niedoboru żelaza lub niedobór witaminy B12, są dość powszechne.
Przewlekłe zmęczenie może mieć wiele przyczyn poza anemią, więc nie należy zakładać, że od razu jest się anemikiem. W wyniku przeprowadzonych badań krwi można dowiedzieć się, czy przypadkiem hemoglobina nie jest zbyt niska, co bezpośrednio wskazuje na anemię. Jest to podstawowa metoda diagnostyczna.
Przyczyny niedokrwistości
Niedokrwistość występuje, gdy krew nie ma wystarczającej ilości czerwonych krwinek. Może się to zdarzyć, jeśli:
- organizm nie wytwarza wystarczającej ilości czerwonych krwinek,
- krwawienie powoduje szybsze tempo utraty czerwonych ciałek krwi, niż organizm jest w stanie wyprodukować nowe,
- organizm samodzielnie niszczy czerwone krwinki.
Czym są czerwone krwinki?
Każdy zdrowy organizm wytwarza trzy typy komórek krwi – białe krwinki do zwalczania infekcji, płytki krwi, które pomagają skrzepom krwi, a krwinki czerwone przenoszą tlen w całym ciele. Czerwone krwinki zawierają hemoglobinę, czyli białko bogate w żelazo, które nadaje krwi czerwony kolor. Hemoglobina umożliwia erytrocytom przenoszenie tlenu z płuc do wszystkich części ciała i przenoszenie dwutlenku węgla z innych części ciała do płuc, dzięki czemu można oddychać.
Większość komórek krwi, w tym czerwonych ciałek krwi, jest regularnie produkowanych w szpiku kostnym – gąbczastym materiale znajdującym się w jamach wielu dużych kości. Aby produkować hemoglobinę i czerwone krwinki, organizm potrzebuje żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego i innych składników odżywczych z pożywienia.
Różne typy niedokrwistości i ich przyczyny
Niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza – Jest to najczęstszy rodzaj anemii na świecie. Niedokrwistość z niedoboru żelaza jest spowodowana niedoborem tego pierwiastka w organizmie. Szpik kostny potrzebuje żelaza do wytwarzania hemoglobiny, dlatego bez jego odpowiedniego poziomu organizm nie może wytworzyć wystarczającej ilości hemoglobiny dla czerwonych krwinek. Ten rodzaj anemii występuje u wielu kobiet w ciąży, które nie stosują suplementacji żelaza. Może być również spowodowana utratą krwi, na przykład z powodu ciężkiego krwawienia miesiączkowego, wrzodu, raka i regularnego stosowania niektórych dostępnych bez recepty środków przeciwbólowych, zwłaszcza aspiryny.
Niedokrwistość z niedoboru witamin – Oprócz żelaza organizm potrzebuje kwasu foliowego i witaminy B12, aby wytworzyć wystarczającą ilość zdrowych krwinek czerwonych. Dieta, w której brakuje tych i innych kluczowych składników odżywczych, może spowodować obniżenie produkcji czerwonych krwinek. Dodatkowo, niektórzy ludzie mogą spożywać wystarczającą ilość B12, ale ich ciała nie są w stanie przetworzyć tej witaminy. Może to prowadzić do niedokrwistości z powodu niedoboru tej witaminy, zwanej również niedokrwistością złośliwą.
Niedokrwistość z powodu chorób przewlekłych – Niektóre choroby, takie jak rak, HIV / AIDS, reumatoidalne zapalenie stawów, choroba nerek, choroba Leśniowskiego-Crohna i inne przewlekłe choroby zapalne, mogą zakłócać wytwarzanie czerwonych krwinek.
Niedokrwistość aplastyczna – Ta rzadka, zagrażająca życiu niedokrwistość występuje, gdy organizm nie wytwarza wystarczającej ilości czerwonych krwinek. Przyczyny niedokrwistości aplastycznej obejmują infekcje, niektóre leki, choroby autoimmunologiczne i narażenie na toksyczne chemikalia.
Niedokrwistości związane z chorobą szpiku kostnego – Szereg chorób, takich jak białaczka i mielofibrosis, może powodować anemię, wpływając negatywnie na produkcję krwi w szpiku kostnym. Skutki tego rodzaju raka i zaburzeń podobnych do raka występują od stanów łagodnych do zagrażających życiu.
Niedokrwistości hemolityczne – Ta grupa anemii rozwija się, gdy czerwone krwinki są niszczone szybciej niż szpik kostny może je zastąpić. Niektóre choroby krwi zwiększają poziom czerwonych krwinek. Można dziedziczyć niedokrwistość hemolityczną lub może się ona rozwinąć w późniejszym wieku.
Anemia sierpowata – Ten czasem poważny stan jest odziedziczoną anemią hemolityczną. Jest spowodowana przez wadliwą postać hemoglobiny, która zmusza czerwone krwinki do przyjęcia nienormalnego kształtu sierpa. Te nieregularne komórki krwi umierają przedwcześnie, powodując chroniczny niedobór czerwonych krwinek.
Inne anemie – Istnieje także kilka innych postaci niedokrwistości, takich jak talasemia i niedokrwistość malaryczna.
Przyczyny anemii
Niedokrwistość może być efektem wielu różnych czynników, nie tylko chorobowych, z których najważniejsze to:
Dieta pozbawiona pewnych witamin – Stosowanie diety o niskiej zawartości żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego zwiększa ryzyko wystąpienia anemii.
Zaburzenia jelitowe – Choroba jelitowa, która wpływa na wchłanianie składników odżywczych w jelicie cienkim, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna i celiakia, naraża na ryzyko niedokrwistości.
Miesiączka – Ogólnie rzecz biorąc, kobiety, które nie doświadczyły menopauzy, narażone są większe ryzyko niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza niż mężczyźni i kobiety po menopauzie. Dzieje się tak dlatego, że miesiączka powoduje utratę czerwonych krwinek.
Ciąża – Jeśli jesteś w ciąży i nie zażywasz multiwitaminy z kwasem foliowym, istnieje zwiększone ryzyko niedokrwistości.
Przewlekłe schorzenia – Jeśli masz raka, niewydolność nerek lub inną chorobę przewlekłą, możesz być narażony na ryzyko niedokrwistości. Te poważne stany chorobowe mogą prowadzić do niedoboru czerwonych krwinek. Powolna, przewlekła utrata krwi z wrzodu lub innego źródła w organizmie może wyczerpać zapas żelaza w organizmie, prowadząc do niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza.
Historia rodzinna – Jeśli w Twojej rodzinie występowała niedokrwistość dziedziczna, na przykład niedokrwistość sierpowata, istnieje również zwiększone ryzyko wystąpienia tej choroby.
Wiek – Osoby w wieku powyżej 65 lat są bardziej narażone na zwiększone ryzyko niedokrwistości.
Inne czynniki – Historia niektórych zakażeń, chorób krwi i zaburzeń autoimmunologicznych, alkoholizmu, ekspozycji na toksyczne chemikalia i stosowania niektórych leków może wpływać na wytwarzanie czerwonych krwinek i prowadzić do anemii.
Niedokrwistość a możliwe komplikacje
Nieleczona niedokrwistość może powodować wiele problemów zdrowotnych, takich jak:
Chroniczne zmęczenie – Kiedy niedokrwistość jest wystarczająco ciężka, możesz być tak zmęczony, że nie możesz wykonać codziennych zadań.
Powikłania ciąży – Kobiety w ciąży z niedokrwistością z niedoboru kwasu foliowego mogą częściej doświadczać powikłań, takich jak przedwczesne porody.
Problemy sercowe – Niedokrwistość może prowadzić do szybkiego lub nieregularnego bicia serca, czyli arytmii. Kiedy masz anemię, serce musi pompować więcej krwi, aby zrekompensować brak tlenu. Może to prowadzić do powiększenia serca lub jego niewydolności.
Śmierć – Niektóre anemie odziedziczone, takie jak anemia sierpowata, mogą być poważne i prowadzić do komplikacji zagrażających życiu. Utrata dużej ilości krwi szybko powoduje ostrą anemię, która może być śmiertelna.
Zapobieganie anemii
Istnieje kilka czynników, które pozwalają skuteczniej zapobiegać anemii. Przede wszystkim warto skupić się na codziennej diecie, w razie potrzeby suplementować niektóre składniki, a także unikać niektórych problemów zdrowotnych.
Dieta na anemię
Wielu rodzajom anemii nie można zapobiec. Jednak najczęściej występującej niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza i witamin można najczęściej uniknąć, stosując odpowiednią dietę, która zawiera m.in.:
- Żelazo – Produkty bogate w żelazo obejmują wołowinę i inne mięsa, fasolę, soczewicę, zboża wzbogacone w żelazo, ciemnozielone warzywa liściaste i suszone owoce.
- Witamina B9 – Ten składnik odżywczy można znaleźć w owocach i sokach owocowych, ciemnozielonych warzywach liściastych, zielonym groszku, fasolach nerkowych, orzeszkach ziemnych i wzbogaconych produktach zbożowych, takich jak chleb, płatki zbożowe, makaron i ryż.
- Witamina B12 – Pokarmy bogate w witaminę B12 obejmują mięso, produkty mleczne i wzbogacone produkty zbożowe i sojowe.
- Witamina C – Pokarmy bogate w witaminę C obejmują owoce cytrusowe i soki, paprykę, brokuły, pomidory, melony i truskawki. Te elementy pomagają zwiększyć wchłanianie żelaza.
Stosowanie suplementów diety
Jeśli martwisz się o wystarczającą ilość witamin z codziennego jedzenia, zapytaj swojego lekarza, czy multiwitamina może być odpowiednim dla Ciebie rozwiązaniem.
Rozpoznanie genetyczne
Jeśli masz rodzinną historię anemii odziedziczonej, takiej jak niedokrwistość sierpowato-krwinkowa lub talasemia, porozmawiaj ze swoim lekarzem i ewentualnie z innym specjalistą o ryzyku, które możesz przekazać swoim dzieciom.
Zapobieganie malarii
Niedokrwistość może być powikłaniem malarii. Jeśli planujesz podróż do miejsca, w którym często występuje malaria, porozmawiaj najpierw z lekarzem o zażywaniu odpowiednich leków zapobiegawczych. W obszarach, gdzie malaria jest powszechna, zapobieganie polega na zmniejszeniu ekspozycji na komary, na przykład przy użyciu siatek łóżkowych (moskitier) poddanych działaniu insektycydów.
Diagnoza niedokrwistości
Aby zdiagnozować anemię, lekarz może zapytać o historię medyczną i rodzinną, przeprowadzić badanie fizyczne i przeprowadzić następujące testy:
Pełna morfologia krwi (CBC) – CBC stosuje się do zliczenia liczby komórek krwi w próbce krwi. W przypadku niedokrwistości lekarz będzie zainteresowany poziomami czerwonych krwinek we krwi (hematokryt) i hemoglobiną we krwi. Normalne wartości hematokrytu u dorosłych różnią się w zależności od praktyki medycznej, ale zwykle wynoszą od 40 do 52% dla mężczyzn i 35 do 47% dla kobiet. Normalne wartości hemoglobiny u dorosłych wynoszą ogólnie od 14 do 18 gramów na decylitr dla mężczyzn i od 12 do 16 gramów na decylitr dla kobiet.
Test do określenia rozmiaru i kształtu czerwonych krwinek – Niektóre z czerwonych krwinek mogą być również badane pod kątem nietypowych rozmiarów, kształtu i koloru.
Dodatkowe testy diagnostyczne – Jeśli otrzymasz diagnozę niedokrwistości, lekarz może zlecić dodatkowe testy w celu ustalenia jej przyczyny. Na przykład anemia z powodu niedoboru żelaza może wynikać z przewlekłego krwawienia z wrzodów, łagodnych polipów w okrężnicy, raka okrężnicy, innych nowotworów lub problemów z nerkami. Czasami może być konieczne zbadanie próbki szpiku kostnego w celu zdiagnozowania anemii.
Leczenie anemii
Leczenie anemii zależy od jej przyczyny, dlatego tak ważna jest właściwie postawiona diagnoza.
Niedokrwistość z niedoboru żelaza – Leczenie tej postaci anemii zazwyczaj wiąże się z przyjmowaniem suplementów żelaza i wprowadzaniem zmian w diecie. Jeśli podstawową przyczyną niedoboru żelaza jest utrata krwi – inna niż z miesiączki – źródło krwawienia musi być zlokalizowane i zatrzymane. Może to wymagać operacji.
Niedokrwistości z niedoborem witaminy – Leczenie niedoboru kwasu foliowego i witaminy B12 polega na stosowaniu suplementów diety i zwiększaniu poziomu tych składników odżywczych w diecie. Jeśli Twój układ trawienny ma problem z wchłanianiem witaminy B12 z pożywienia, które spożywasz, możesz potrzebować zastrzyków z witaminy B12. Na początku możesz robić je co drugi dzień. Ostatecznie, będziesz potrzebował zastrzyku tylko raz w miesiącu, ale mogą one trwać do końca życia, w zależności od konkretnych potrzeb.
Niedokrwistość z powodu chorób przewlekłych – Nie ma konkretnego leczenia tego typu anemii. Lekarze koncentrują się na leczeniu choroby podstawowej. Jeśli objawy staną się poważne, transfuzja krwi lub wstrzyknięcia syntetycznej erytropoetyny – hormonu normalnie wytwarzanego przez nerki, mogą pomóc w stymulowaniu wytwarzania krwinek czerwonych i złagodzić zmęczenie.
Niedokrwistość aplastyczna – Leczenie tej niedokrwistości może obejmować transfuzję krwi w celu zwiększenia poziomu czerwonych krwinek. Może być konieczne przeszczepienie szpiku kostnego, jeśli szpik kostny jest chory i nie może wytwarzać zdrowych komórek krwi.
Niedokrwistości związane z chorobą szpiku kostnego – Leczenie tych różnych chorób może obejmować chemioterapię lub przeszczep szpiku kostnego.
Niedokrwistości hemolityczne – Leczenie niedokrwistości hemolitycznej obejmuje unikanie podejrzanych leków, leczenie powiązanych zakażeń i przyjmowanie leków hamujących układ odpornościowy, które mogą atakować czerwone krwinki. W zależności od ciężkości niedokrwistości może być konieczna transfuzja krwi lub plazmafereza, która jest rodzajem procedury filtrowania krwi. W niektórych przypadkach pomocne może być usunięcie śledziony.
Anemia sierpowata – Leczenie tej niedokrwistości może obejmować podawanie tlenu, leków łagodzących ból oraz płynów doustnych i dożylnych w celu zmniejszenia dolegliwości i zapobiegania powikłaniom. Lekarze mogą również zalecać transfuzję krwi, suplementy kwasu foliowego i antybiotyki. Przeszczep szpiku kostnego może być skutecznym leczeniem w pewnych okolicznościach. Lek przeciwnowotworowy zwany hydroksymocznikiem (Droxia, Hydrea) jest również stosowany w leczeniu anemii sierpowatej.
Talasemia – Niedokrwistość tę można leczyć transfuzjami krwi, suplementami kwasu foliowego, niektórymi lekami, usuwaniem śledziony (splenektomią) lub przeszczepieniem komórek macierzystych szpiku i krwi.
Przygotowanie się do pierwszej wizyty u lekarza
Umów się na wizytę u lekarza pierwszego kontaktu, jeśli odczuwasz chroniczne zmęczenie lub inne objawy, które Cię niepokoją. Może on skierować Cię do lekarza, który specjalizuje się w leczeniu chorób krwi – hematologa, serca – kardiologa lub układu pokarmowego – gastroenterologa. Oto kilka wskazówek, które pomogą Ci przygotować się na spotkanie.
Przed spotkaniem warto przygotować listę:
- objawów i ich charakterystyki,
- kluczowych danych osobowych, w tym wszelkich istotnych obciążeń, ekspozycji na toksyny lub chemikalia oraz ostatnie zmiany w życiu,
- wszystkich leków, witamin i suplementów, które przyjmujesz, w tym ich dawek.
W przypadku niedokrwistości, warto przygotować kilka podstawowych pytań, które można zadać lekarzowi:
- Jaka jest najbardziej prawdopodobna przyczyna moich objawów?
- Czy są inne możliwe przyczyny?
- Czy potrzebuję jakichkolwiek testów?
- Czy moja niedokrwistość może być tymczasowa lub długotrwała?
- Jakie zabiegi są dostępne i które z nich są polecane?
- Jakich skutków ubocznych mogę się spodziewać po leczeniu?
- Mam też inne choroby. Jak najlepiej z nimi postępować?
- Czy muszę przestrzegać jakiś ograniczeń żywieniowych?
- Czy muszę dodawać jakieś produkty spożywcze do mojej diety? Jak często muszę jeść te pokarmy?
Lekarz prawdopodobnie zada kilka pytań, takich jak:
- Kiedy zacząłeś mieć te objawy?
- Czy objawy pojawiają się i znikają, czy są one stałe?
- Jak poważne są objawy?
- Czy coś poprawia objawy?
- Co, jeśli w ogóle, wydaje się pogarszać Twoje objawy?
- Czy jesteś wegetarianinem?
- Ile porcji owoców i warzyw zwykle jesz dziennie?
- Czy pijesz alkohol? Jeśli tak, to jak często i ile?
- Jesteś palaczem?
- Czy niedawno oddałeś krew więcej niż raz?
