Niestrawność, nazywana również rozstrojem żołądka, jest ogólnym terminem opisującym dyskomfort w górnej części brzucha. Niestrawność nie jest chorobą, ale raczej zespołem niektórych objawów, w tym bólu brzucha i uczucia pełności, często wkrótce po rozpoczęciu jedzenia. Dolegliwość tego rodzaju jest dość powszechna, jednak każda osoba może odczuwać ją w nieco inny sposób. Objawy rozstroju żołądka mogą być odczuwane od czasu do czasu lub często, a nawet codziennie. W niniejszym artykule przybliżamy czym jest niestrawność, jakie są jej objawy, przyczyny i sposoby leczenia.
Niestrawność może być objawem innej choroby przewodu pokarmowego. Nie musi jednak wiązać się z żadną inną chorobą podstawową, a wynikać jedynie z okresowych lub stałych warunków, związanych z określonym stylem życia lub przyjmowaniem leków. Objawy rozstroju żołądka mogą także przyjmować różne formy, które jednak najczęściej wiążą się z przykrymi i uciążliwymi dolegliwościami.
Objawy niestrawności
Osoby z niestrawnością mogą mieć jeden lub więcej z następujących objawów:
- Wczesne osiąganie uczucia pełności podczas posiłku – Mimo niedokończenia standardowego posiłku można odczuwać uczucie pełnego nasycenia i braku możliwości jego dokończenia.
- Uczucie przejedzenia po posiłku – Uczucie pełności trwa dłużej niż powinno.
- Dyskomfort w górnej części brzucha – W okolicy między mostkiem a pępkiem odczuwa się łagodny lub nawet silny ból.
- Palenie w górnej części brzucha – Występuje nieprzyjemne uczucie gorąca lub pieczenia między mostkiem a pępkiem.
- Wzdęcie w górnej części brzucha – Dokucza nieprzyjemne uczucie ciasnoty spowodowane nagromadzeniem się gazów.
- Nudności – Następuje potrzeba wymiotowania.
- Do rzadszych objawów należą wymioty i odbijanie.
Czasami ludzie cierpiący na niestrawność również doświadczają zgagi, ale obie te dolegliwości są odrębnymi dolegliwościami. Zgaga to uczucie bólu lub pieczenia w centrum klatki piersiowej, które może promieniować do karku lub pleców podczas lub po jedzeniu.
Kiedy iść do lekarza?
Łagodna niestrawność zazwyczaj nie stanowi problemu. Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli dyskomfort utrzymuje się dłużej niż dwa tygodnie. Należy natychmiast zareagować, jeśli ból jest ciężki lub rozstrojowi żołądka towarzyszy:
- niezamierzona utrata wagi lub silna utrata apetytu,
- powtarzające się wymioty lub wymioty z krwią,
- czarne, smoliste stolce,
- problemy z połykaniem,
- zmęczenie lub osłabienie, które mogą wskazywać na anemię.
Zasięgnij natychmiastowej pomocy lekarskiej, jeśli następuje:
- skrócenie oddechu, pocenie się lub ból w klatce piersiowej promieniujący na szczękę, szyję lub ramię,
- ból w klatce piersiowej przy wysiłku lub stresie.
Przyczyny niestrawności
Niestrawność może mieć wiele możliwych przyczyn. Często związana jest z określonym stylem życia i może być wywołana przez niektóre jedzenie, napoje lub leki. Najczęstsze przyczyny niestrawności to:
- przejadanie się lub jedzenie zbyt szybko,
- tłuste lub pikantne potrawy,
- za duże ilości kofeiny, alkoholu, czekolady lub napojów gazowanych,
- palenie tytoniu,
- silny stres,
- niektóre antybiotyki, leki przeciwbólowe i suplementy żelaza.
Niekiedy rozstrój żołądka spowodowany może być innymi schorzeniami trawiennymi, a wśród nich wymienić można:
- zapalenie żołądka,
- wrzody trawienne,
- nietolerancja glutenu,
- kamienie żółciowe,
- zaparcia,
- zapalenie trzustki,
- rak żołądka,
- blokada jelit,
- zmniejszony przepływ krwi w jelicie – niedokrwienie jelit.
Niestrawność bez oczywistej przyczyny jest znana jako niestrawność funkcjonalna lub niewrzodowa.
Diagnoza niestrawności
Lekarz prawdopodobnie zacznie od analizy historii medycznej i dokładnego badania lekarskiego. Te badania mogą być wystarczające, jeśli dolegliwość jest względnie łagodna i nie występują określone objawy, takie jak utrata wagi i powtarzające się wymioty. Jeśli problem pojawił się nagle, powoduje poważne objawy lub ma się więcej niż 55 lat, lekarz może zalecić:
- testy laboratoryjne, w celu weryfikacji anemii lub zaburzeń metabolicznych,
- testy oddechu i kału, w celu sprawdzenia obecności Helicobacter pylori (H. pylori), bakterii związanej z wrzodami trawiennymi, która może powodować niestrawność. Testy H. pylori są kontrowersyjne, ponieważ badania sugerują ograniczone korzyści z leczenia bakterii, chyba że obecność ich wiąże się z chorobą wrzodową,
- endoskopia, aby sprawdzić nieprawidłowości w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Do analizy może być pobrana próbka tkanki – biopsja.
- Badania obrazowe, czyli prześwietlenie lub tomografia komputerowa, w celu sprawdzenia niedrożności jelit lub innego problemu medycznego.
Jeśli wstępne badanie nie wykaże przyczyny, lekarz może zdiagnozować dyspepsję czynnościową.
Leczenie niestrawności
Najczęściej w złagodzeniu niestrawności mogą pomóc przede wszystkim zmiany w codziennym stylu życia. Lekarz może również zalecić:
- unikanie żywności, która wywołuje niestrawność,
- jedzenie pięciu lub sześciu małych posiłków dziennie, zamiast trzech dużych posiłków,
- ograniczenie lub wyeliminowanie używania alkoholu i kofeiny,
- unikanie niektórych środków przeciwbólowych, takich jak aspiryna, ibuprofen i naproksen sodu,
- znalezienie alternatyw dla leków, które wywołują niestrawność,
- kontrolowanie stresu i niepokoju.
Jeśli rozstrój żołądka utrzymuje się przez dłuższy czas, mogą pomóc niektóre leki. Środki przeciw nadkwasocie dostępne bez recepty są zazwyczaj pierwszym wyborem. Inne opcje obejmują:
- inhibitory pompy protonowej (PPI), które mogą zmniejszać kwas żołądkowy. IPP mogą być zalecane w przypadku zgagi i niestrawności,
- antagonisty receptora H-2 (H2RA), które mogą również zmniejszać poziom kwasu żołądkowego,
- prokinetyki, które mogą być pomocne, jeśli żołądek opróżnia się zbyt wolno,
- antybiotyki, jeśli to bakterie pylori powodują niestrawność,
- leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe, które mogą złagodzić dyskomfort związany z niestrawnością, poprawiając odczucia psychiczne.
Styl życia i domowe środki zaradcze
Przy lekkiej niestrawności można często pomóc sobie za pomocą zmiany stylu życia, a przede wszystkim warto zadbać o:
- Jedzenie mniejszych, a częstszych posiłków – Żuj swoje jedzenie powoli i dokładnie.
- Unikanie zidentyfikowanych wyzwalaczy problemu – Tłuste i pikantne potrawy, przetworzona żywność, napoje gazowane, kofeina, alkohol i palenie mogą powodować niestrawność.
- Utrzymanie zdrowej wagi ciała – Nadmiar kilogramów wywiera nacisk na brzuch, powodując, że kwas wraca do przełyku.
- Regularne ćwiczenia – Aktywność fizyczna pomaga utrzymać prawidłową wagę i sprzyjają lepszemu trawieniu.
- Walka ze stresem – Stwórz spokojne środowisko w czasie posiłku. Ćwicz techniki relaksacyjne, takie jak głębokie oddychanie, medytacja lub joga. Poświęć czas na robienie rzeczy, które lubisz.
- Zmiana leków – Za zgodą lekarza, przerwij lub odrzuć środki przeciwbólowe lub inne leki, które mogą podrażnić wyściółkę żołądka. Jeśli to nie jest możliwe, pamiętaj o przyjmowaniu tych leków z jedzeniem i właściwymi środkami osłonowymi.
Niestrawność a medycyna alternatywna
Alternatywne i uzupełniające terapie mogą pomóc w łagodzeniu objawów rozstroju żołądka, chociaż żadna z tych terapii nie została dotychczas dobrze zbadana. Najczęściej polecane zabiegi obejmują:
- terapie ziołowe, takie jak stosowanie mięty pieprzowej, oregano i kminku,
- leczenie psychologiczne, w tym modyfikacja zachowania, techniki relaksacyjne, terapia poznawczo-behawioralna i hipnoterapia,
- akupunktura, która może działać poprzez blokowanie ścieżek nerwowych, które przenoszą do mózgu odczucia bólu,
- medytacja,
- STW 5 – płynny suplement zawierający ekstrakty z ziół, w tym goryczkę, liście mięty pieprzowej, kminek i korzeń lukrecji. STW 5 może działać poprzez zmniejszenie produkcji kwasu żołądkowego.
Zawsze należy skonsultować się z lekarzem przed podjęciem stosowania jakichkolwiek suplementów, aby upewnić się, że stosuje się bezpieczną dawkę, i że suplement nie będzie niekorzystnie wchodzić w interakcje z innymi lekami.
Przygotowanie się do wizyty u lekarza
Przy problemach z rozstrojem żołądka najczęściej zaczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego lub można zostać skierowanym do lekarza specjalizującego się w chorobach przewodu pokarmowego, czyli gastrologa. Oto kilka wskazówek, które pomogą przygotować się do wizyty i dowiedzieć, czego się spodziewać od lekarza.
- Zapisz objawy, w tym, kiedy one się zaczęły i jak mogły się zmienić lub pogorszyć w miarę upływu czasu.
- Sporządź listę wszystkich leków, witamin i suplementów, które na stałe przyjmujesz.
- Zapisz kluczowe informacje medyczne, w tym inne zdiagnozowane schorzenia.
- Zapisz kluczowe dane, w tym wszelkie ostatnie zmiany lub sytuacje silnie stresowe w życiu, a także szczegółowy opis typowej codziennej diety.
- Spisz pytania do lekarza.
Kilka podstawowych pytań, które warto zadać lekarzowi, to:
- Jaka jest najbardziej prawdopodobna przyczyna moich objawów?
- Czy mój stan jest tymczasowy czy chroniczny?
- Jakich testów potrzebuję?
- Jakie zabiegi mogą pomóc?
- Czy są jakieś ograniczenia dietetyczne, których muszę przestrzegać?
- Czy którekolwiek z moich leków może powodować objawy?
Oprócz tych pytań nie należy się wahać zadawać innych, które nasuną się podczas wizyty. Warto również być gotowym na odpowiedzieć na pytania, które lekarz może zadać:
- Kiedy po raz pierwszy zacząłeś doświadczać objawów i jaka jest ich specyfika?
- Czy objawy są ciągłe czy sporadyczne?
- Co, jeśli w ogóle, wydaje się poprawiać lub pogarszać objawy?
- Jakie leki i środki przeciwbólowe przyjmujesz?
- Co jesz i pijesz, w tym alkohol, w typowy dzień?
- Jak się czujesz emocjonalnie?
- Czy używasz tytoniu? Jeśli tak, to w jaki sposób i jakich dawkach?
- Czy słabsze czy silniejsze na czczo?
- Czy wymiotowałeś krwią?
- Czy miałeś jakieś zmiany w kale, w tym czerniejące stolce?
- Czy schudłeś?
- Czy miałeś nudności lub wymioty, lub jedno i drugie?
