Olej krokoszowy wykorzystuje się od wieków, zarówno do celów kulinarnych, jak i kosmetyce czy farmacji. W porównaniu do innych produktów tego rodzaju cechuje się wysoką zawartość niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, a także wysoką temperaturą dymienia. Czasami nazywa się go również olejem szafranowym, ponieważ krokosz barwierski zawiera związek zwany kartaminą, która zapewnia potrawom głęboką barwę, zwaną czerwienią hiszpańską. W niniejszym artykule przybliżamy właściwości i zastosowania wytwarzanego z krokosza oleju.
Przegrzanie oleju spożywczego niszczy korzystne związki i wytwarza szkodliwe wolne rodniki, które z kolei mogą uszkadzać różne komórki organizmu. Dlatego podczas gotowania w wysokich temperaturach ważne jest stosowanie olejów o wysokiej temperaturze dymienia. Nie wszystkie bowiem produkty tego rodzaju nadają się do tego w równym stopniu.
Jeśli poszukuje się oleju do gotowania w wysokich temperaturach, olej krokoszowy może być właściwym wyborem. Cechuje się wyższą temperaturę dymienia niż olej kukurydziany, olej rzepakowy, oliwa z oliwek, olej sezamowy i wiele innych produktów tego rodzaju. Posiada również neutralny smak, dzięki czemu może być idealnym wyborem do wielu przepisów kulinarnych.
Czym jest olej krokoszowy?
Krokosz barwierski (carthamus tinctorius) należy do rodziny astrowatych i jest wysoką rośliną z kolczastymi liśćmi oraz żółtymi lub pomarańczowymi kwiatami. Kwiaty krokosza były używane jako barwnik do ubrań już w starożytnym Egipcie. Obecnie niektórzy używają płatków krokosza barwierskiego jako zamiennika szafranu, żółtej przyprawy, która często używana jest do barwienia i aromatyzowania potraw m.in. z ryżu. Ziarna krokosza są również wykorzystywane do produkcji oleju z krokosza barwierskiego, zwanego czasami olejem szafranowym.
Dostępne są dwie odmiany oleju z krokosza barwierskiego: wysoko linolowy i wysoko oleinowy. Wysoko linolowy olej krokoszowy jest bogaty w wielonienasycone tłuszcze, natomiast wysoko oleinowy olej krokoszowy zawiera więcej jednonienasyconych tłuszczów. Wielonienasycony olej jest przede wszystkim polecany do przygotowywania żywności na zimno, takiej jak winegret. Jednonienasycony olej szafranowy jest z kolei dobry do gotowania w wysokich temperaturach.
W kontekście właściwości oleju krokoszowego często podkreśla się trzy jego główne cechy:
- jest bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych,
- posiada neutralny smak, który dobrze komponuje się z wieloma potrawami,
- jednonienasycona postać może być podgrzewana do wyższych temperatur niż wiele innych olejów spożywczych.
Czy olej korkoszowy jest zdrowy?
Olej krokoszowy stosowany z umiarem stanowi zdrowy dodatek do dobrze zbilansowanej diety. Niestety nie ma w tym zakresie zbyt wielu wyników badań, a wszelkie wskazówki mają charakter pośredni. Olej z krokosza barwierskiego wykazuje dość duży potencjał odżywczy i pielęgnacyjny.
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że ludzki organizm bardzo potrzebuje dobrej jakości tłuszczu do prawidłowego funkcjonowania, jednak niektóre źródła tłuszczu w diecie są o wiele zdrowsze niż inne. Olej krokoszowy jest przede wszystkim bogatym źródłem jednonienasyconych i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, które często nazywa „dobrymi tłuszczami”. Jednocześnie zawiera stosunkowo mało tłuszczów nasyconych, które najczęściej uważa się z niekorzystne.
Jeden z wyników badań sugeruje, że codzienne stosowanie dawki olejku z krokosza barwierskiego może pomóc poprawić poziom cukru we krwi, poziom cholesterolu we krwi i poziom stanu zapalnego u osób z cukrzycą typu 2. Niektóre inne źródła również sugerują, że nienasycone kwasy tłuszczowe mogą pomóc obniżyć poziom złego cholesterolu we krwi.
Często poleca się stosować olej szafranowy do gotowania zamiast masła lub innych częściowo uwodornionych rodzajów tłuszczu. Jednonienasycony olej z krokosza jest idealny do gotowania w wysokich temperaturach, a wielonienasycony olej krokoszowy lepiej nadaje się do dań surowych lub gotowania na małym ogniu.
Olej krokoszowy w zastosowaniach kosmetycznych
Olej z krokosza barwierskiego ma nawet pewne zastosowania kosmetyczne. Coraz więcej osób używa go jako środka nawilżającego do suchej skóry lub olejku nośnego do zapachów aromaterapeutycznych. Wpisuje się on doskonale w stale rosnący trend na kosmetyki naturalne i produkty ekologiczne, także wykonywane samodzielnie.
Również na półkach drogerii coraz częściej można spotkać produkty z zawartością oleju szafranowego, które często przeznaczone są do nawilżania, odżywiania i regeneracji. Chociaż nie ma dowodów na jego skuteczność w tym zakresie, stosuje się go na trądzik, do usuwania blizn, a także redukcji zmarszczek. Sprawdzi się on jednak znakomicie jako olej bazowy do stworzenia aromatycznej mieszanki do masażu, w której można wykorzystać rozmaite olejki eteryczne, w zależności od indywidualnych upodobań.
Coraz częściej można także spotkać wskazówki, by stosować olej krokoszowy na włosy, dzięki czemu staną się one bardziej wygładzone i zmiękczone. Nie należy się jednak spodziewać, że pomoże on przy łysieniu, ponieważ nie ma on większego wpływu na porost włosów.
Olej krokoszowy w kuchni
Jeśli od czasu do czasu pragnie się zjeść coś smażonego na głębokim tłuszczu, dobrym wyborem będzie jednonienasycony olej szafranowy. W przeciwieństwie do np. oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia może wytrzymać znacznie wyższe temperatury. Oto kilka wskazówek dotyczących stosowania jednonienasyconego i wielonienasyconego oleju szafranowego w kuchni.
Jednonienasycony olej krokoszowy
Dzięki wysokiej temperaturze dymienia jednonienasycony olej krokoszowy jest jednym z najlepszych wyborów do gotowania w wysokich temperaturach. Sprawdzi się doskonale do przygotowania produktów bogatych w witaminy i minerały, takich jak cukinia lub mieszanka warzyw w cieście tempura. Można także użyć oleju z krokosza barwierskiego do przygotowania frytek lub słodkich ziemniaków.
Aby ograniczyć głęboko smażone potrawy i wyeliminować puste kalorie z diety, można zastanowić się nad alternatywnymi metodami pieczenia w piekarniku. W piekarniku można przygotować np. kawałki z kurczaka oraz ziemniaki, używając po prostu wystarczającej ilości jednonienasyconego oleju z krokosza barwierskiego, aby jedzenie nie przylegało do blachy do pieczenia. W wielu przepisach olej krokoszowy można stosować zamiast oliwy z oliwek. Ponieważ ma on łagodniejszy smak, może okazać się to bardziej atrakcyjna opcja.
Podczas pieczenia można nawet stosować jednonienasycony olej szafranowy. Można z powodzeniem dodać go do dowolnego przepisu na pieczywo, który wymaga użycia oleju. Niekiedy stosuje się go jako zamiennika masła lub tłuszczu w wypiekach.
Wielonienasycony olej szafranowy
W przypadku sosów sałatkowych i innych surowych przepisów oraz potraw przygotowywanych na małym ogniu można wypróbować wielonienasycony olej szafranowy. Warto jednak pamiętać, że ten delikatny produkt może szybko zjełczeć. Zawsze należy przechowywać go w chłodnym i ciemnym miejscu lub w lodówce.
Uwagi końcowe
Olej z krokosza barwierskiego jest bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, które często nazywane są „dobrymi tłuszczami”. Jest tak samo zdrowy, jak oliwa z oliwek i tłoczony na zimno olej rzepakowy. Posiada jednak mniej smaku i często jest tańszy. Ma również wyższą temperaturę dymienia niż wiele innych olejów roślinnych, co czyni go idealnym wyborem do gotowania w wysokich temperaturach.
Olej krokoszowy znany jest także jako olej szafranowy ma wiele zalet. Podobnie jak wiele innych produktów tego rodzaju ma wysoką zawartość kalorii oraz niską zawartość witamin i minerałów. Warto korzystać z niego z umiarem w ramach dobrze zbilansowanej diety. Poleca się także często ograniczyć spożywanie potraw smażonych w głębokim tłuszczu i wypieków o wysokiej zawartości tłuszczu jako okazjonalnych przysmaków.
Źródła
Asp, M. L., Collene, A. L., Norris, L. E., Cole, R. M., Stout, M. B., Tang, S. Y., . . . Belury, M. A. (2011, August). Time-dependent effects of safflower oil to improve glycemia, inflammation and blood lipids in obese, post-menopausal women with type 2 diabetes: A randomized, double-masked, crossover study. Clinical Nutrition, 30(4), 443-449. Retrieved from sciencedirect.com/science/article/pii/S0261561411000021
Fats 101. (2016, April 28) heart.org/HEARTORG/HealthyLiving/HealthyEating/Nutrition/Fats-101_UCM_304494_Article.jsp#.V4P6to6KTBI
Mayo Clinic Staff. (2016, February 2). Dietary fats: Know why types to choose mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/fat/art-20045550
