Oliwa z oliwek – Rodzaje, właściwości, zastosowania

Oliwa z oliwek jest wyciągiem z dojrzałych owoców oliwki. Oliwa ma jasnożółtą barwę o delikatnym odcieniu zieleni. Kolor ten uzależniony jest od stosunku chlorofilu do karotenu. Zawiera ona również ponad 200 związków chemicznych, w tym beta-karoten, tokoferole, pigmenty, a także fitosterole, flawonoidy, kwasy terpenowe i związki fenolowe. Dzięki temu oliwka posiada liczne zastosowania i właściwości zdrowotne, które niewątpliwie warto poznać bliżej.

Oliwa z oliwek posiada wysoką zawartość estrów kwasu oleinowego, które stanowią około 80% całkowitej zawartości kwasów tłuszczowych. Nasycony kwas palmitynowy i kwas linolowy tworzą równowagę zawartości kwasów tłuszczowych. Oliwa taka stosowana jest do smarowania pieczywa, smażenia i gotowania. Używa się jej nie tylko do gotowania, ale również w farmaceutyce, kosmetyce i do produkcji mydła. Największym producentem oliwy z oliwek jest Hiszpania, na drugim miejscu są Włochy, a na trzecim Grecja.

Historia stosowania oliwy z oliwek

Rodzinnym regionem oliwek jest rozległy region Morza Śródziemnego. Roślina ta rozwija się najlepiej w klimacie śródziemnomorskim, dlatego największymi producentami oliwy z oliwek są tradycyjnie europejskie kraje położone na południu kontynentu.

W literaturze można znaleźć informacje o rekordowym drzewie oliwnym, które rośnie od XVII wieku, gdyż są to długowieczne i wytrzymałe rośliny. Niektóre wskazówki sięgają jednak okresów znacznie wcześniejszych, bo nawet czasów starożytnych. Wiadomo, że oliwa z oliwek była wykorzystywana w celach leczniczych już w 1304 – 1237 r.p.n.e. przez egipskiego władcę Ramzesa II.

Historia rozwoju współczesnej cywilizacji związana jest z życiem ludzkości obszarów śródziemnomorskich już od 6000 lat. Na Bliskim Wschodzie oliwki wykorzystywano do produkcji rozmaitych lekarstw i maści. Kultura wytwarzania oliwy z oliwek została rozpowszechniona przez Fenicjan, Egipcjan, Żydów, Babilończyków, Greków oraz Rzymian. Przyczynili się oni do opracowania technik zbierania, przetwarzania oraz składowania tego bardzo cennego surowca. W okresie świetności kultury hellenistycznej oliwa z oliwek stała się dla Greków niezbędnym elementem kultury i rozwoju gospodarki.

Rzymianie sprawili, że oliwa z oliwek stała się popularna w większości zakątków ówczesnego świata. Drzewa oliwne zostały jednak oznaczone jako początek ciemnego wieku do okresu Średniowiecza, głównie przez upadek imperium. W 1100 roku oliwa z oliwek była ponownie powszechnie wykorzystywana jako alternatywa dla tłuszczów zwierzęcych. Na początku XVIII wieku misjonarze franciszkańscy przywieźli oliwę z oliwek do Ameryki, gdzie była wysoce poważana i stała się popularna wśród wielu imigrantów.

Oliwa z oliwek – Wartości odżywcze

100 g oliwy posiada wartość energetyczną 884 kcal. Ponadto zawiera takie składniki jak:

• Kwasy tłuszczowe nasycone – 14 g,
• Kwasy tłuszczowe wielonienasycone – 11 g,
• Kwasy tłuszczowe jednonienasycone – 73 g,
• Sód – 2 mg,
• Potas – 1 mg,
• Wapń – 1 mg,
• Witamina B12 – 0 µg,
• Żelazo 0,6 – mg.

Oliwy z oliwek – Odmiany i rodzaje

Producenci oliwy stosują różne nazwy swoich produktów, dlatego warto zdawać sobie sprawę z jakim typem mamy do czynienia. Najczęściej oliwę dzieli się na trzy typy produktów spożywczych, o różnym przeznaczeniu oraz jakości i smaku.

• Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia

Oliwa ta powstaje ze świeżych owoców oliwki, która jest ekstrahowana za pomocą środków mechanicznych, czyli przez wyciskanie. W tej odmianie oliwy z oliwek nie stosuje się żadnych rozpuszczalników, a olej z nasion i wytłoków nie jest dodawany do reszty. Ten rodzaj produktu jest rafinowany, dlatego wykazuje najwyższą jakość. Posiada bardzo prawdziwy smak oliwek i wykazuje względnie niską zawartość kwasu oleinowego, wynoszący ok. 1 %, co odnosi się do porównania z innymi rodzajami oliwy z oliwek.

Oliwa z pierwszego tłoczenia posiada najwyższą zawartość naturalnych witamin, minerałów i innych cennych składników aktywnych. Oliwa ta nie jest poddawana żadnych procesom chemicznym, dlatego silnie zmienia się pod wpływem zmiany temperatury. Posiada kolor od złotego do zielonego, lekkie wykończenie i wyraźny smak. Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia ma niską temperaturę palenia, dlatego najlepiej wykorzystywać ją do zimnych potraw, jak na przykład do sałatek, moczenia chleba, czy innych zimnych przekąsek. W przypadku smażenia, spaleniu ulegają cenne składniki odżywcze, zamierając się w trujące związki chemiczne.

• Oliwa z oliwek

Oliwa z oliwek przechodzi podobny proces co oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia. Olej ten nie jest rafinowany, co oznacza, że nie stosowano przy jej wytwarzaniu procesów cieplnych i chemicznych. Utrzymuje nieco mniej wyrazisty smak oliwek, a w porównaniu do oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia posiada wysoką zawartość kwasu oleinowego. Tego typu oliwa powstaje zazwyczaj poprzez zmieszanie różnych typów oliwy, uzyskiwanych z tłoczenia różnych części owoców, czasami wielokrotnie. Z tego powodu jest to produkt mniej bogaty w najcenniejsze składniki odżywcze, mniej wyrazisty w smaku oraz tańszy.

• Oliwa z oliwek do pieczenia i smażenia

Tego typu oliwa jest zazwyczaj mieszanką oliwy rafinowanej i zwyklej oliwy z oliwek. Ten rodzaj produktu jest również chemicznie oczyszczany, także w celu usunięcia zapachu. Kiedy aromat i niektóre składniki zostaną usunięte, miesza się ją z oliwą z oliwek z pierwszego tłoczenia. Oliwa tego typu ma względnie najniższą jakość, dlatego jest najtańsza i zazwyczaj można ją kupić za niską cenę. Oliwa z oliwek do pieczenia i smażenia przechodzi dalsze procesy obróbkowe po pierwszym tłoczeniu, dzięki temu łatwiej ją podgrzewać bez przypalania. Jest szczególnie przydatna przy smażeniu, grillowaniu, a także pieczeniu. Oliwa tego gatunku ma charakterystyczny i mniej intensywny smak oraz wysoką temperaturę dymienia.

Korzyści dla zdrowia ze stosowania oliwy z oliwek

Oliwa z oliwek posiada wiele potencjalnych i osławionych przez wieki korzyści dla zdrowia. Wiele źródeł wskazuje, że korzystnie działa w przypadku m.in.: raka piersi, raka okrężnicy, problemów z sercem, cukrzycy, utraty masy ciała, wysokiego poziomu cholesterolu, a także zapalenia stawów, zmian metabolizmu, starzenia się i problemów z trawieniem. Oliwka stosowana jest powszechnie nie tylko w gastronomii, ale także ma wiele zastosowań w lecznictwie i kosmetologii. Poniżej przedstawiamy najważniejsze właściwości i zastosowania tego niezwykłego i bardzo tradycyjnego produktu.

1. Wspomaga zdrowie kardiologiczne

Oliwa z oliwek wspiera utrzymanie zdrowia serca i układu krwionośnego, głównie ze względu na obecne w niej wysokiej gęstości lipoproteiny. Trójglicerydy oraz wysoki poziom lipoprotein o niskiej gęstości wiąże się często ze zwiększeniem szansy na rozwój choroby serca i układu naczyniowego. Oliwka pozwala obniżać poziom złego cholesterolu, gdyż lipoproteiny pomagają w wyeliminowaniu obecności nadmiaru cholesterolu z krwioobiegu. Badania wykazały, że dieta kontrolna obniża poziom LDL i cholesterolu całkowitego. Funkcje HDL poprawiają się wraz ze znacznym użyciem oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia.

2. Zapewnia uczucie sytości

Oliwa z oliwek zapewnia odpowiednie efekt uczucia sytości. Zapewnia wysoki poziom stężenia serotoniny, czyli hormonu odpowiedzialnego za bardzo ważne bodźce i sygnały dla mózgu. Badania wykazały, że grupa osób, która spożywała oliwę z oliwek, cieszyły się większym odczuwaniem sytości i zadowolenia. Okazało się, że oliwka z oliwek jest bardzo pożywnym i cennym wypełniaczem, a jednocześnie przy odpowiedniej diecie nie przyczynia się do wzrostu tkanki tłuszczowej oraz nadmiernej masy ciała.

3. Zapewnia wspomaganie układu immunologicznego

Oliwa wspiera naturalne funkcje odpornościowe organizmu. Dzięki zawartości cennych fitochemicznych związków aktywnych, takich jak secoiridoidy i lignany, zapobiega niszczącym działaniom wolnych rodników, które wywoływać mogą wiele szkodliwych i niebezpiecznych dolegliwości zdrowotnych.

4. Pomaga w leczeniu i zapobieganiu nowotworom

Oliwa z oliwek tradycyjnie i nieświadomie wykorzystywana była do zapobiegania rozwojowi komórek nowotworowych. Jak wiadomo, dieta śródziemnomorska cechuje się dużym spożyciem EVOO, czyli Extra Virgin Olive Oil, będącej najlepszą odmianą oleju oliwkowego z pierwszego tłoczenia. Wiązane jest to z powszechnym obniżeniem ryzyka występowania różnego rodzaju nowotworów wśród populacji tamtego regionu.

5. Działa przeciwzapalniek
   

Olej oliwkowy z pierwszego tłoczenia posiada naturalne właściwości przeciwzapalne, głównie przez obecność oleocanthalu, który hamuje aktywność enzymów cyklooksygenazy. Zapobieganie stanom zapalnym odgrywa zasadniczą rolę w powstrzymywaniu różnych przewlekłych schorzeń i rozwoju poważnych chorób. Badania wykazały, że obecność w oliwie niektórych związków pozwala hamować aktywność enzymów COX2 i COX1, dlatego oliwka może być bardzo istotnym składnikiem diety śródziemnomorskiej, który zmniejsza ryzyko występowania chorób serca, udaru mózgu, raka płuc, a także raka piersi i otępienia.

6. Wspomaga utrzymanie właściwego poziomu cholesterolu

Oliwa z oliwek posiada jednonasycone tłuszcze, które obniżają poziom złego cholesterolu i lipoprotein o małej gęstości we krwi. Oliwka z pierwszego zawiera również niektóre przeciwutleniacze, które pomagają wyeliminować niestabilne cząsteczki, takiej jak wolne rodniki, a także minimalizować szkodliwe zapalenia komórek.

7. Wspomaga zapobieganie chorobie Alzheimera

Spożywanie oliwy z oliwek może wiązać się ze zmniejszeniem ryzyka występowania choroby Alzheimera, głównie dzięki dużej zawartości oleocanthalu, który pozytywnie wpływa na komórki nerwowe. Propaguje produkcję dwóch białek, a także enzymów, które mają kluczowe znacznie w eliminowaniu amyloidu β z mózgu. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko występowania choroby Alzheimera i związanego z tą chorobą otępienia neurodegeneracyjnego.

8. Umożliwia skuteczniejsze zapobieganie udarowi mózgu

Badania wykazały, że spożywanie oliwy z oliwek pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru mózgu u osób starszych. Ten wyjątkowy produkt spożywczy jest niedrogim sposobem na leczenie i zapobieganie temu poważnemu schorzeniu. Codzienne spożywanie oliwy jako sosu czy też dodatku do rozmaitych potraw pozwala na zmniejszenie ciśnienia tętniczego oraz wzmocnienie układu krwionośnego. Ten rodzaj oleju jest często wiązany z naturalnymi skutkami ochronnymi, które przeciwdziałają chorobom układu sercowo-naczyniowego. Dotyczy to przede wszystkim wysokiego poziomu cholesterolu, wysokiego ciśnienia krwi, a także cukrzycy i otyłości.

9. Wspomaga leczenie zaparć

Olej z oliwek posiada wiele korzyści dla zdrowia, w tym obniża poziom złego cholesterolu we krwi oraz równoważy poziom cukru we krwi. Dzięki temu produkt ten jest skuteczny również przy leczeniu zaparć. Zaparcia to powolne przemieszczanie stolca we wnętrznościach, który może stać się suchy i twardy. Częstym objawem zaparć jest ból brzucha, a oliwka wykazuje łagodne działanie oczyszczające, bez żadnych istotnych skutków ubocznych.

Przeczytaj także: Olej rycynowy na zaparcia i przeczyszczenie

10. Wspomaga leczenie zapalenia stawów

Olej oliwny pozwala obniżyć sztywność i ból u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Produkt ten posiada bowiem naturalne właściwości przeciwzapalne, związanym z obecnością kwasu oleinowego, który zawiera kwas tłuszczowy omega-3 i cenne polifenole, które działają jak przeciwutleniacze.

Tradycyjne zastosowanie oliwy z oliwek

• Oliwa jest stosowana w profilaktyce udaru mózgu, zwału serca, raka jelita grubego, raka piersi, migrenowego bólu głowy, a także przy reumatoidalnym zapaleniu stawów.

• Olej z oliwek stosowany jest przy leczeniu zaparć, wysokiego ciśnienia krwi, wysokiego poziomu cholesterolu, a także problemów związanych z cukrzycą, chorobami stawów, infekcjami uszu oraz chorobami pęcherzyka żółciowego.

• Oliwka z oliwek może być przydatna przy leczeniu nadmiernych gazów jelitowych i żółtaczki.

• Oliwa z oliwek jest stosowana przy leczeniu bólu ucha, ran, otarć, odparzeń, wszy, łuszczycy, jak również niewielkich bóli oraz zapobiegania uszkodzeniom promieniami ultrafioletowymi.

• Tradycyjnie oliwka przydatna jest przy leczeniu ukąszeń owadów, użądleń pszczół, zakażeń grzybiczych i bakteryjnych.

• W celu leczenia wyprysków i trądziku należy stosować mieszankę oliwy z oliwek, wosku pszczelego i miodu.

• Używaj oliwy z oliwek przez około 2 miesiące, by zmniejszyć nasilenie migrenowego bólu głowy.

• Oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia pozwala obniżać skurczowe ciśnienie krwi.

• Olej z oliwek może być przydatny przy leczeniu kamicy żółciowej, a także przy problemach z pęcherzykiem żółciowym.

• Oliwa z oliwek w Starożytnej Grecji była wykorzystywana do masażu, w celu zmniejszenia zmęczenia mięśni, zapobieganiu urazom sportowym, a także do eliminowania gromadzenia się kwasu mlekowego.

• Naturalna oliwka jest stosowana w celu zapobiegania powstawaniu rozstępów.

• Oliwa z oliwek jest używana w celu wsparcia utraty wagi, obniżki ciśnienia krwi, a także cukru we krwi i cholesterolu.

• Stosowanie oliwy pomaga w pozbyciu się zaprać. W tym celu należy na czczo wypić mleko z jedną łyżką oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia.

• Oliwka z oliwek jest wykorzystywana do czyszczenia uszu z wosku.

• Stosowana często w kosmetykach pielęgnacyjnych, pozwala na doskonałe i długotrwałe nawilżenie skóry i do poprawy jej elastyczności.

• Oliwka, dzięki zwartości cennych przeciwutleniaczy, przeciwdziała szkodliwemu działaniu wolnych rodników, a tym samym wspomaga proces gojenia.

• Oliwka pozwala zmniejszać i redukować zmarszczki mimiczne oraz podnieść jędrność skóry.

• Wmasowywanie oliwy z oliwek w skórę głowy sprawia, że staje się ona nawilżona i przestaje się łuszczyć, co zapobiega powstawaniu łupieżu.

• W przypadku rozdwajających się końcówek włosów, warto stosować podgrzaną lekko oliwę z oliwek poprzez wcieranie we włosy.

• Dla zdrowia jamy ustnej warto stosować oliwę z oliwek, dzięki czemu zmniejszy ona stany zapalne i bakteryjne.

• Oliwka z oliwek powinna być stosowana na suche i uszkodzone włosy. Należy nanieść ciepłą oliwę z oliwek na włosy, przykryć i odczekać co najmniej kilka minuty. Po tym czasie umyć włosy delikatnym szamponem naturalnym.

• Oliwa z oliwek działa nawilżająco na suchą skórę stóp, łokci, a także rąk, a tak naprawę to całego ciała.

Oliwa z oliwek – Zalecane środki ostrożności

• Oliwy z oliwek nie należy stosować z lekami przeciwcukrzycowymi, gdyż obniża ona poziom cukru we krwi.

• Jeśli oliwa z oliwek jest stosowana z lekami na wysokie ciśnienie krwi, może dodatkowo obniżać poziom ciśnienia krwi.

• Olej z oliwek może w niewielkim stopniu spowalniać proces krzepnięcia krwi.

• Nadmierne stosowanie oliwy z oliwek może doprowadzić do łagodnej biegunki.

• Ludzie z alergiami powinni unikać oliwy z oliwek, a przynajmniej przed jej spożyciem dokonać próby alergicznej. Najczęstsze objawy wystąpienia alergii na oliwę z oliwek to wysypka i egzema.

• Można samodzielnie wykonać test alergiczny, poprzez rozsmarowanie oliwy z oliwek na niewielkim obszarze skóry i sprawdzenie reakcji. W przypadku pojawienia się reakcji alergicznej natychmiast należy skonsultować się z lekarzem.

• Oliwa z oliwek może reagować z niektórymi lekami.

• Nie należy nakładać oliwy z oliwek bezpośrednio na rany, bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.

• Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny zmniejszyć dawkę spożywanej oliwy z oliwek.

• Nadmierne spożywanie oliwy z oliwek może zwiększyć ryzyko występowania trądziku i zaczerwienienia.

• Nadmierne spożywanie nieprzetworzonej oliwy z oliwek może doprowadzić do otyłości, miażdżycy tętnic, udaru mózgu, zawału serca, a także raka okrężnicy i raka piersi. Cały cud działania tego produktu leży w zrównoważeniu proporcji diety, o czym warto pamiętać.

• Oliwa z oliwek może powodować problemy z trawieniem i sprzyjać rozwojowi problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunka, zwłaszcza przy nadmiernym spożyciu, podobnie jak większość rodzajów tłuszczu.

Kulinarne zastosowanie oliwy z oliwek

• Oliwa z oliwek stosowana jest jako olej do sałatek, moczenia pieczywa lub do gotowania rozmaitych potraw.

• Olej z oliwek jest powszechnie stosowany w diecie śródziemnomorskiej, która uznawana jest za jedną z najzdrowszych z dostępnych na świcie.

• Oliwa z oliwek jest powszechnie wykorzystywana do przygotowywania potraw warzywnych, z ryb i owoców morza, a także do czerwonego mięsa oraz zup.

• Rafinowana oliwka służy głównie do przygotowywania sosów oraz do smażenia, grillowania oraz pieczenia.

• Oliwę z oliwek często stosuje się w postaci mgiełki do warzyw gotowanych na parze.

• Oliwa z oliwek może wzbogacić smak purée z ziemniaków. Wystarczy zmieszać oliwę z pierwszego tłoczenia, zmiażdżony czosnek i zmielone ziemniaki.

Pozostałe fakty na temat oliwy z oliwek

• Olej z oliwek jest wykorzystywany do produkcji mydeł, płynów i wielu pielęgnacyjnych kosmetyków naturalnych i drogeryjnych.

• Hiszpania jest uznana za największego producenta oliwy z oliwek, a zaraz za nią są Włochy i Grecja.

• Oliwę z oliwek można wykorzystać do czyszczenia drewnianych mebli. Wystarczy nanieść ją na wilgotną szmatkę i zetrzeć brudną powierzchnię, dzięki czemu nada meblom blask i je wyczyści.

• Oliwka z oliwek jest tradycyjnie używana do czyszczenia nieprzemakalnych skórzanych butów, płaszczy, pasów i tym podobnych elementów garderoby.

• Oliwa z oliwek jest używana również w celu nadania blasku sztućcom ze srebra i mosiądzu.

• Drzewo oliwne może rocznie dostarczać około czterech litów oliwy przez okres 100 lat.