Plamy starcze – Objawy, przyczyny i leczenie

Plamy starcze nazywane są również plamami wątrobowymi lub słonecznymi. Stanowią one niewielkie ciemne obszary na skórze, które mają różne wielkości. Najczęściej pojawiają się na twarzy, dłoniach, ramionach, a także na plecach. Można jednoznacznie wskazać, że występują na obszarach ciała, które najbardziej narażone są na działanie promieni słonecznych. W niniejszym artykule wskazujemy objawy, przyczyny oraz sposoby leczenia plam starczych.

Plamy starcze bardzo często występują u dorosłych osób powyżej 50-roku życia. Nie mniej jednak u młodszych osób również mogą one wystąpić, zwłaszcza jeśli zbyt dużo czasu spędza się na słońcu. Niekiedy plamy wątrobowe mogą wyglądać jak narośle nowotworowe. Nie mniej jednak prawdziwe plamy starcze są nieszkodliwe i nie wymagają leczenia. Ze względów estetycznych można je rozjaśnić za pomocą kremów wybielających dla skóry. Można także pomóc skórze wyeliminować ryzyko powstawania plam starczych poprzez regularne stosowanie kremów przeciwsłonecznych oraz unikanie słońca.

Objawy plam starczych

Plamy starcze mogą pojawić się na każdym typie skóry, jednakże najczęściej występują u ludzi z jasną karnacją. Najczęściej przyjmują postać:

• płaskich i owalnych obszarów skóry o podwyższonym poziomie pigmentacji,
• opalonych, brązowych lub czarniejących plam na skórze,
• widocznych zmian, występujących na tym obszarze skóry, który był najbardziej i najdłużej narażony na działanie promieni słonecznych – z tego powodu najczęściej znajdują się one na plecach, dłoniach, wierzchach stóp, a także ramionach i górnej części pleców.

Plamy starcze najczęściej przyjmują wielkość od rozmiaru pieprzu do ok. 13 mm średnicy. Czasami występują grupami, co sprawia, że są bardziej widoczne.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Najczęściej plamy starcze są nieszkodliwe i nie wymagają leczenia. Czasami poleca się poprosić lekarza, by spojrzał na zmiany na skórze, które w ostatnim czasie zmieniły swój wygląd. Ma to charakter prewencyjny, ponieważ zmiany mogą być oznaką rozwoju czerniaka, czyli poważnej postaci nowotworu skóry.

Najlepiej, by nowe zmiany na skórze zostały ocenione i zbadane przez lekarza, zwłaszcza wtedy, kiedy:

• mają ciemne zabarwienie,
• szybko się rozrastają,
• przyjmują nieregularne kontury,
• cechują się niezwykłym połączeniem kolorów,
• towarzyszy im świąd, zaczerwienie, a także tkliwość oraz krwawienie.

Przyczyny powstawania plam starczych

Plamy starcze są spowodowane przez nadmiernie aktywne komórki barwiące. Światło ultrafioletowe przyspiesza produkcję melaniny, dlatego na obszarach skóry, które są często i długotrwale poddawane jego ekspozycji, mogą pojawiać się widoczne zmiany skórne. Plamy starcze pojawiają się w sytuacji, gdy melanina staje się zbrylona lub jest produkowana w wysokim stężeniu.

Korzystanie z solarium i komercyjnych lamp do opalania również może przyczynić się do powstawania tzw. plam wątrobowych.

Plamy starcze a czynniki ryzyka

Plamy wątrobowe mogą się pojawić praktycznie u każdego, nie mniej jednak większe ryzyko występuje, jeśli:

• ma się rude włosy i jasną karnację,
• dawniej często lub intensywnie wystawiało się skórę na działanie promieni słonecznych, lub występowały oparzenia słoneczne.

Zapobieganie powstawaniu plam starczych

W celu wyeliminowania nieestetycznych zmian barwnikowych na skórze oraz ryzyka powstawania nowych, należy postępować zgodnie z poniższymi wskazówkami, a przed wszystkim ograniczyć ekspozycję skóry na działanie słońca:

• Unikanie słońca – Należy unikać promieniowania słonecznego w godzinach między 10 a 14, ponieważ w tym czasie promienie słoneczne są najbardziej intensywne. Dlatego właśnie zajęcia na świeżym powietrzu warto zaplanować na inne godziny.

• Filtry przeciwsłoneczne – Należy regularnie używać ochronnych filtrów przeciwsłonecznych. Na 15 do 30 minut przed wyjściem na zewnątrz należy na skórze zastosować filtr przeciwsłoneczny o szerokim spektrum działania. Chodzi o filtr, który zapewnia ochronę zarówno przed światłem ultrafioletowym A, jak i ultrafioletowym B. Należy użyć kremu przeciwsłonecznego o współczynniku ochrony przeciwsłonecznej SPF co najmniej 30. Taki krem należy użyć w obfitych ilościach i smarować nim ciało co dwie godziny lub częściej, jeśli się pływa lub dużo poci.

• Zasłanianie skóry – W celu ochrony skóry przed promieniami słonecznymi należy nosić ciaśniejsze tkaniny, które zakryją ręce oraz nogi. Co więcej, na głowie powinno nosić się kapelusz z szerokim rondem, który zapewni lepszą ochronę niż czapka z daszkiem.

Warto również rozważyć noszenie odzieży specjalnie zaprojektowanej do ochrony przed promieniami słonecznymi. W tym wypadku należy szukać ubrań, które są oznaczone współczynnikiem ochrony przed promieniowaniem ultrafioletowym UPF od 40 do 50. Działanie takie pozwoli uzyskać najlepszą ochronę skóry.

Diagnoza plam starczych

Diagnozowanie plam starczych może obejmować:

• Oględziny – Lekarz dokładniej oglądając skórę, może zdiagnozować plamy starcze.

• Biopsja skóry – Lekarz może wykonać również inne testy, takie jak biopsja skóry, by odróżnić plamy wątrobowe od innych chorób skóry, takich jak lentigo maligna, która jest rodzajem raka skóry. Podczas biopsji lekarz pobiera niewielki wycinek skóry do analizy mikroskopowej. Biopsję skóry najczęściej wykonuje się w gabinecie lekarskim, stosując znieczulenie miejscowe.

Leczenie plam starczych

Jeśli zależy nam na tym, by plamy starcze były mniej widoczne, można je rozjaśnić lub usunąć. Ponieważ pigment znajduje się u podstawy naskórka, czyli wierzchniej części skóry, wszystkie zabiegi rozjaśniające muszą oddziaływać na tę warstwę skóry. Leczenie punktowe obejmować może:

• Leki – Kremy wybielające na receptę (hydrochinon) stosowane przez kilka miesięcy samodzielnie lub z retinoidami (tretinoiną) oraz łagodnym steroidem. Mogą one sprawić, że stopniowo plamy starcze zaczną znikać. W przypadku leczenia farmakologicznego  zaleca się stosowanie ochronnych środków przeciwsłonecznych o szerokim spektrum działania oraz współczynniku ochrony przeciwsłonecznej (SPF), wynoszącej co najmniej 30. Tego rodzaju zabiegi mogą powodować czasowe swędzenie, zaczerwienienie, pieczenie lub suchość skóry.

• Laserowa i intensywna terapia światłem pulsującym – Zabiegi tego rodzaju niszczą komórki produkujące melaninę bez uszkadzania powierzchni skóry. Najczęściej wymaga się dwóch lub trzech powtórzeń zabiegu. Dzięki nim plamy starcze stopniowo znikają w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Laseroterapia może powodować względnie niewiele skutków ubocznych, ale może przyczynić się do nieznacznego przebarwienia skóry. Po zabiegu laserem i intensywnej terapii światłem pulsującym konieczna jest ochrona przed słońcem.

• Mrożenie (krioterapia) – Procedura ta polega na umieszczeniu na waciku ciekłego azotu lub innego zamrażającego środka, który następnie nakłada się na plamy starcze, by zniszczyć nadmierny pigment. Kiedy dany obszar skóry się goi, jej odcień staje się jaśniejszy. Zamrażanie najczęściej stosowane jest w jednym miejscu lub w grupie plam starczych. Taki zabieg czasowo może podrażnić skórę, a także stwarza niewielkie ryzyko trwałego bliznowacenia lub odbarwienia.

• Dermabrazja i mikrodermabrazja – Dermabrazja polega na intensywnym ścieraniu naskórka, za pomocą szybko obracającej się szczotki. Taki zabieg usuwa wierzchnią warstwę skóry, na której miejscu odbudowują się nowe komórki skóry. Całkiem możliwe, że taki zabieg będzie trzeba wykonać więcej niż raz. Efektem zabiegu może być tymczasowe zaczerwienienie lub powstawanie strupów. Mikrodermabrazja to z kolei mniej inwazyjny zabieg, który pozostawia delikatne plamy na skórze, ale o gładszym wyglądzie. W celu uzyskania pełnego efektu należy przejść kilka zabiegów w ciągu miesiąca. Jeśli na twarz dotknięta jest trądzikiem różowatym lub wysiepują na niej małe czerwone żyłki, tego rodzaju technika leczenia może te stany pogorszyć.

• Peeling chemiczny – Zabieg ten polega na nakładaniu na zmiany skórne kwasów złuszczających, dzięki czemu odbudować się może nowy naskórek. Zanim jednak zauważy się wyniki takich zabiegów, konieczne będzie ich kilkukrotne powtórzenie. Po przeprowadzeniu peelingu chemicznego koniecznie zaleca się intensywną ochronę przed słońcem. Najprawdopodobniej po takim zabiegu skóra będzie czasowo zaczerwieniona, a do tego istnieje niewielkie ryzyko trwałych zmian koloru cery.

Ponieważ tego rodzaju zabiegi mogą być uznawane za kosmetyczne, ubezpieczenie ich nie obejmuje. Nie mniej jednak mogą one wywoływać pewne skutki uboczne, dlatego przed ich przeprowadzeniem warto skonsultować się z lekarzem specjalistą, czyli dermatologiem. Należy również upewnić się, że osoba wykonująca zabieg ma do tego odpowiednie uprawnienia i została właściwie przeszkolona w danej technice.

Styl życia i domowe środki zaradcze

W rozmaitych sklepach i drogeriach dostępnych jest wiele kremów i balsamów rozjaśniających plamy starcze. Takie kosmetyki mogą poprawić wygląd zmian skórnych, ale ich skuteczność w znacznej mierze zależy od specyfiki danych plam oraz regularności stosowania pielęgnacji. Konieczne może być nakładanie tych kosmetyków przez kilka tygodni lub miesięcy, by zobaczyć widoczne efekty poprawy.

Jeśli chce się wybrać kremy bez recepty, to najlepiej zdecydować się na krem zawierający hydrochinon, kwas glikolowy lub kwas kojowy. Należy jednak pamiętać o tym, że niektóre produkty, zwłaszcza te zawierające hydrochinon, mogą powodować podrażnienia skóry.

Plamy starcze można także zamaskować za pomocą makijażu.