Trądzik to stan chorobowy skóry, który występuje, gdy mieszki włosowe zostają zatkane przez łój oraz martwe komórki skóry. Powoduje on zaskórniki lub pryszcze, które najczęściej pojawiają się na twarzy, czole, klatce piersiowej, a także na barkach oraz w górnej części pleców. Najczęściej trądzik pojawia się u nastolatków, chociaż dotyka również osoby dorosłe.
Obecnie dostępne są skuteczne metody leczenia choroby, nie mniej jednak trądzik może być niezwykle uporczywy. Pryszcze i zaskórniki goją się powoli, a kiedy jedne wydają się znikać, to mogą pojawiać się nowe. W zależności od zaawansowania, trądzik może powodować stres emocjonalny oraz blizny na skórze. Im wcześniej rozpocznie się leczenie trądziku, tym mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia tego rodzaju problemów. Poznajmy zatem na wstępie typowe objawy choroby.
Widoczne objawy trądziku
Objawy trądziku różnią się w zależności od intensywności i zaawansowania dolegliwości, a charakteryzują je przede wszystkim:
- białe krostki – zamknięte i zatkane pory,
- zaskórniki – otwarte i zatkane pory,
- małe, czerwone delikatne grudki na skórze,
- pryszcze i krostki z widoczną ropą,
- duże, twarde i bolesne zgrubienia pod powierzchnią skóry,
- bolesne, wypełnione ropą grudki pod powierzchnią skóry – zmiany torbielowate.
Kiedy iść do lekarza?
Jeśli zastosowane środki zaradcze nie pomogą, należy skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym, który może przepisać silniejsze leki przeciwko trądzikowi. Jeśli choroba ma ciężkie objawy lub też długo się utrzymuje, najlepiej zgłosić się do lekarza, który specjalizuje się w chorobach skóry, czyli do dermatologa.
U wielu kobiet trądzik może utrzymywać się przez wiele lat, a pojawiać się zawsze mniej więcej na tydzień przed miesiączką. Taki rodzaj trądziku najczęściej pojawia się u kobiet, które regularnie stosują tabletki antykoncepcyjne.
U osób starszych nagłe pojawienie się ciężkiego trądziku może sygnalizować inną chorobę w tle, która wymaga odpowiedniej pomocy medycznej.
Wiele poważnych źródeł ostrzega, że niektóre popularne płyny dostępne bez recepty, a także środki czyszczące oraz inne produkty do pielęgnacji skóry, mogą powodować poważne alergie. Ten typ reakcji występuje bardzo rzadko i nie należy go mylić z zaczerwienieniem, podrażnieniem lub swędzeniem miejsca, w którym stosuje się taki rodzaj produktów.
Z pomocy lekarza zawsze należy skorzystać w nagłych wypadkach, kiedy po użyciu środków przeciwko trądzikowi wystąpią:
- osłabienia i omdlenia,
- trudności z oddychaniem,
- obrzęk oczu, twarzy, warg lub języka,
- zwężenie gardła.
Bezpośrednie przyczyny powstawania trądziku
Oto cztery główne przyczyny występowania trądziku:
- nadmierna produkcja łoju,
- zatkanie mieszków włosowych przez sebum oraz martwe komórki skóry,
- infekcje bakteryjne,
- nadmierna aktywność hormonów androgenowych.
Trądzik pojawia się najczęściej na twarzy, czole, a także na klatce piersiowej, górnej części pleców oraz na ramionach. Dzieje się tak, ponieważ te obszary skóry mają najwięcej gruczołów łojowych. Mieszki włosowe są połączone z gruczołami produkującymi sebum.
W wyniku rozwoju choroby wytworzyć się mogą białe krostki, a zaskórniki mogą być otwarte i ciemnieć. Zaskórniki mogą wyglądać jak brud, który utknął w porach. Nie mniej jednak, w takim przypadku por w skórze zatkany jest bakteriami i łojem, które ciemnieją, kiedy są wystawione na działanie powietrza i się utleniają.
Pryszcze to wybrzuszone niewielkie obszary skóry, które stają się czerwone z białym środkiem. Powstają wtedy, gdy mieszki włosów są zablokowane i pojawia się w nich stan zapalny lub też rozwija się zakażenie bakteryjne. W przypadku pojawienia się tego problemu głębiej wewnątrz mieszków włosowych, mogą pojawiać się pęcherzyki pod powierzchnią skóry. Pozostałe pory skóry, które nie są otwartymi gruczołami, najczęściej nie są narażone na trądzik.
Czynniki, które mogą pogorszyć stan trądziku
Wśród najczęściej wymienianych czynników, mogących pogarszać stan trądziku, wymienia się najczęściej:
Hormony
Androgeny to hormony, których poziom, zarówno u dziewczynek, jak i u chłopców, znacznie zwiększa się w okresie dojrzewania. Hormony te powodują powiększenie gruczołów łojowych, a także zwiększenie ilości wydzielanego sebum. Zmiany hormonalne związane z ciążą oraz z doustnym stosowaniem środków antykoncepcyjnych również mogą wpływać na zwiększoną produkcję łoju.
Niektóre lekarstwa
Istnieje wiele leków i preparatów leczniczych, które mogą powodować pogorszenie kondycji skóry, jednak najczęściej wymienia się te, które zawierają kortykosteroidy, testosteron oraz lit.
Dieta
Badania pokazują, że niektóre produkty dietetyczne, w tym odtłuszczone mleko oraz pokarmy bogate w węglowodany, np. takie jak chleb, bułki oraz chipsy, mogą zwiększać problem z trądzikiem. Również czekoladę od dawna podejrzewa się, że może mieć negatywny wpływ na kondycję skóry, co potwierdzają niektóre badania. Prowadzone są obecnie liczne badania, które mają na celu sprawdzenie wpływu diety na trądzik, a także czy osoby z trądzikiem doświadczą korzyści, dzięki przestrzeganiu określonej diety.
Napięcie nerwowe
Wiele obserwacji wskazuje na istotne znaczenie czynnika emocjonalnego na objawy zmian trądzikowych. Stres wzmaga zwykle dość silnie objawy choroby.
Mity na temat trądziku
Niżej wymienione czynniki bardzo często wskazywane są, jako istotne, w kontekście zwiększonego ryzyka rozwoju zmian trądzikowych. Niemniej jednak, w znacznym zakresie nie mają one takiego wpływu lub tylko nieznaczny.
Tłuste potrawy
Spożywanie tłustych potraw ma niewielki, a nawet często żaden, wpływ na powstawanie trądziku. Chociaż praca w miejscu, gdzie jest dużo tłuszczu, jak chociażby kuchnia w czasie smażenia, może już takowy wpływ posiadać. Dzieje się tak dlatego, że tłuszcze może przylgnąć do skóry i zablokować mieszki włosowe. Takie działanie dodatkowo podrażnia skórę lub może wywoływać lub wzmagać zmiany chorobowe.
Higiena
Trądzik nie jest spowodowany brudną skórą. Co więcej, szorowanie skóry zbyt twardymi produktami lub oczyszczanie jej zbytnio agresywnymi środkami do pielęgnacji może powodować pogorszenie stanu chorobowego. Ponadto, może się także przyczyniać do utrwalenia zmian, które trwale pozostaną widoczne.
Kosmetyki
Kosmetyki niekoniecznie pogarszają stan trądziku. W szczególności, jeśli wykorzystuje się produkty bezolejowe, które nie zatykają porów, a także regularnie zmywa się makijaż. Dobrej jakości i łagodne kosmetyki dedykowane nie wpływają na skuteczność leków przeciwtrądzikowych.
Trądzik – Czynniki zwiększające ryzyko choroby
Najczęściej wymieniane czynniki ryzyka wystąpienia dolegliwości to przede wszystkim:
- Wiek – Osoby w każdym wieku mogą spotkać się z problemem trądziku. Nie mniej jednak, ten stan najczęściej doskwiera nastolatkom.
- Zmiany hormonalne – Takie zmiany są powszechne u nastolatków, kobiet i dziewczyn oraz osób stosujących pewne rodzaje leków. Dotyczy to głównie leków, które zawierają kortykosteroidy oraz androgeny lub też lit.
- Historia rodziny – Genetyka odgrywa znaczną rolę w zakresie ryzyka wystąpienia choroby. Jeśli oboje rodzice wcześnie się z nią zmagali, to dziecko najprawdopodobniej również będzie się z tym problemem borykało.
- Tłuste lub oleiste substancje – Trądzik może rozwinąć się w miejscu, w którym skóra ma bezpośredni kontakt z tłustymi substancjami i kremami, a także z tłuszczem z otoczenia, np. w miejscu pracy.
- Tarcie lub ucisk na skórę – Zmiany chorobowe często występują w miejscach bliskiego kontaktu np. telefonu, hełmu, kasku, kołnierzyka czy też plecaka.
- Napięcie nerwowe – Stres nie wywołuje co prawda samej choroby, nie mniej jednak, u niektórych osób może powodować pogorszenie jej stanu.
Leczenie trądziku
Jeśli przez kilka tygodni stosuje się leki bez recepty i nie przynoszą one żadnych widocznych efektów, należy udać się do lekarza. Dermatolog może przepisać mocniejsze leki na receptę, które powinny:
- lepiej kontrolować trądzik,
- pomóc uniknąć blizn i innych uszkodzeń skóry,
- sprawić, by blizny były mniej widoczne.
Leki przeciwtrądzikowe działają poprzez zmniejszenie produkcji sebum, przyspieszenie odbudowy komórek skóry, a także zwalczenie infekcji bakteryjnych, czy zmniejszenie stanu zapalnego. Wszystkie te właściwości pomagają w zapobieganiu powstawania blizn. W przypadku większości leków na trądzik przepisywanych na receptę pierwsze widoczne efekty mogą być widoczne nawet po czterech do ośmiu tygodniach. Co więcej, w tym czasie kondycja skóry może się nawet pogorszyć, zanim nastąpi poprawa. Bardzo często do całkowitego zniknięcia trądziku trzeba czekać kilka miesięcy, a nawet lat.
Schemat zaleconego przez lekarza leczenia w znacznym stopniu zależy od wieku pacjenta, a także od rodzaju i nasilenia objawów trądziku. Istotne znaczenie ma również akceptacja pacjenta dla wybranych metod leczenia. Typowym przykładem leczenia jest mycie i nakładanie leków na skórę dotkniętą trądzikiem. Czynność ta zazwyczaj wykonywana jest regularnie, przez co najmniej kilka tygodni, po 2 razy dziennie. Bardzo często leki stosowane miejscowo łączone są z lekami przyjmowanymi dostatnie. Kobiety w ciąży najczęściej nie mogą stosować doustnych leków na trądzik.
Podczas wizyty u lekarza warto zorientować się na temat ryzyka i korzyści stosowania poszczególnych leków przeciw trądzikowi, a także możliwości zastosowania innych terapii alternatywnych.
Leki na trądzik do stosowania miejscowego
Najpopularniejsze i najczęściej stosowane leki na trądzik, to:
Retinoidy i leki podobne do retinoidów, czyli kremy, żele oraz płyny
Leki retinoidowe oparte są na związkach pochodnych witaminy A i obejmują tretinoinę (Avita, Retin-A, inne), adapalen (Differin) oraz tazaroten (Tazorac, Avage). Najczęściej stosuje się je wieczorem, zaczynając od 3 razy w tygodniu. Po tym czasie zaczyna się ich używać codziennie, ale czyni się to dopiero wtedy, kiedy skóra przyzwyczai się do działania danego środka. Leki tego rodzaju działają poprzez zapobieganie zatykaniu mieszków włosowych.
Antybiotyki
Tego rodzaju lekarstwa działają poprzez zwalczanie infekcji bakteryjnych skóry, a w konsekwencji zmniejszają m.in. zaczerwienienia. Przez pierwsze miesiące leczenia zazwyczaj można stosować zarówno antybiotyki – przeważnie rano, a także retinoidy – wieczorem. Leki antybiotykowe często łączone są z nadtlenkiem benzoilu w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia oporności na terapię. na antybiotyki. Przykładem może być zastosowanie klindamycyny z nadtlenkiem benzoilu (Benzaclin, Duac, Acanya), jak i erytromycyny z nadtlenkiem benzoilu (benzamycyna). Miejscowe stosowanie antybiotyków w niektórych przypadkach nie jest jednak zalecane.
Kwas salicylowy i kwas azelainowy
Kwas azelainowy jest naturalnie występującym kwasem znajdującym się w pełnoziarnistych zbożach i produktach pochodzenia zwierzęcego. Związek ten wykazuje przede wszystkim właściwości antybakteryjne. 20% krem kwasu azelainowego może być tak samo skuteczny, jak wiele konwencjonalnych sposobów leczenia trądziku. Pod warunkiem jednak, że stosuje się go 2 razy dziennie, przez co najmniej 4 tygodnie. Jego skuteczność może być wyższa w połączeniu z erytromycyną. Stosowanie kwasu azelainowego (Azelex, Finacea) może być odpowiednią opcją leczenia podczas ciąży oraz w czasie karmienia piersią. Działania niepożądane takiej terapii przede wszystkim obejmują przebarwienia skóry, a także drobne jej podrażnienia.
Kwas salicylowy może z kolei pomóc w zapobieganiu zatkanych mieszków włosowych, a dostępne wyniki badań pokazują, że jego skuteczność może być bardzo duża.
Dapson
Dapson (Aczone) to organiczny związek chemiczny z grupy sulfonów w postaci 7,5% żelu, stosowanego zazwyczaj 2 razy dziennie. Zalecany jest w przypadku trądziku zapalnego, w szczególności u dorosłych kobiet. Efekty uboczne obejmują zaczerwienienie i suchość skóry. Warto zaznaczyć jednak, że nie ma silnych dowodów na poparcie wykorzystywania cynku, siarki, nikotynamidu, czy też rezorcynolu, sulfacetamidu sodu lub chlorku glinu w miejscowym leczeniu trądziku.
Doustne leki na trądzik
W zależności od diagnozy lekarza, terapia lecznicza na trądzik może obejmować także stosowanie leków doustnych.
Antybiotyki
W przypadku trądziku w stadium od umiarkowanego do ciężkiego może być potrzebne doustne stosowanie antybiotyków. Dzięki temu możliwe jest skuteczne infekcji bakteryjnej oraz zwalczanie stanów zapalnych. Najczęściej pierwszym wyborem w tego rodzaju leczeniu jest tetracyklina (np. minocyklina czy doksycyklina) lub też makrolid. Antybiotyki należy stosować w najkrótszym możliwym czasie, by uniknąć odporności na działanie terapii.
Doustne antybiotyki najlepiej stosować w przypadku równoległego aplikowania miejscowych retinoidów i nadtlenku benzoilu. Badania wykazały, że stosowanie miejscowego nadtlenku benzoilu wraz z doustnymi antybiotykami może również zmniejszać ryzyko rozwoju oporności na antybiotyki. Leki tego rodzaju mogą jednak powodować pewne działania niepożądane, takie jak rozstrój żołądka czy też zawroty głowy, a także zwiększać wrażliwość skóry na słońce.
Połączenie z doustnymi środkami antykoncepcyjnymi
W niektórych przypadkach do leczenia trądziku u kobiet stosuje się środki antykoncepcyjne. Tego rodzaju leki to produkty łączące estrogen oraz progestynę (Ortho Tri-Cyclen, Yaz, i inne). Można jednak nie zauważyć korzyści płynących z takiego rodzaju leczenia przez kilka miesięcy. Dlatego właśnie przez pierwsze kilka tygodni pomocne może być równoległe zastosowanie innych leków przeciw trądzikowi.
Najczęstsze niepożądane efekty takiego leczenia to przyrost masy ciała, tkliwość piersi oraz nudności. Poważnym potencjalnym powikłaniem jest nieznacznie zwiększone ryzyko powstania zakrzepów krwi.
Środki przeciwandrogenowe
Leki tego rodzaju mogą być brane pod uwagę zwłaszcza u kobiet i nastolatków, jeśli antybiotyki doustne nie pomagają. Działają one poprzez blokowanie wpływu hormonów androgenowych na gruczoły łojowe. Możliwe działania niepożądane obejmują głównie tkliwość piersi oraz bolesne miesiączki.
Izotretinoina
Izotretynoina (Amnesteem, Claravis, Sotret) jest organicznym związkiem chemiczny – stereoizomer kwasu all-trans-retinowego, będącym silnym lekiem dla osób, u których występuje ciężki trądzik, który nie reaguje na inne metody leczenia. Doustne stosowanie leku jest bardzo skuteczne, jednak ze względu na potencjalne skutki uboczne, lekarze muszą dokładnie monitorować każdego, kto leczy się tym środkiem.
Potencjalne skutki uboczne obejmują wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zwiększone ryzyko depresji czy samobójstw, a także ciężkie wady wrodzone. W rzeczywistości izotretynoina niesie tak poważne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, że bardzo często nie jest zalecana.
Dodatkowe terapie lecznicze
Dostępne są także inne rodzaje terapii, które mogą być proponowane w wybranych przypadkach, jako samodzielne leczenie lub w połączeniu z innym.
Lasery i terapia fotodynamiczna
Od jakiegoś czasu sprawdzanych jest wiele metod leczenia, które wykorzystują światło. Nie mniej jednak, niezbędne są dalsze badania w tym zakresie, aby określić idealną technologię, najlepsze źródło światła oraz odpowiednią dawkę.
Peeling chemiczny
Peeling chemiczny to rodzaj procedury, wykorzystującej zazwyczaj powtarzające się zastosowania roztworu chemicznego, takiego jak kwas salicylowy, kwas glikolowy lub kwas retinowy. Jakakolwiek poprawa w zakresie objawów trądziku nie jest jednak zbyt długotrwała, dlatego najczęściej konieczne są powtórzenia leczenia.
Ekstrakcja zaskórników i białych krostek
Lekarz może wykorzystać specjalne narzędzia do delikatnego usunięcia zaskórników i białych krostek, które nie zostały usunięte w czasie leczenia. Nie mniej jednak ta metoda może powodować powstawanie blizn.
Zastrzyki steroidowe
Zmiany guzkowe oraz torbielowate można leczyć przez bezpośrednie wstrzyknięcie w nie leku steroidowego. Tego rodzaju terapia doprowadza zazwyczaj do dość szybkiej poprawy i zmniejszenia bólu.
Leczenie trądziku u dzieci
Większość badań na temat leków przeciwtrądzikowych dotyczy dzieci powyżej 12 roku życia oraz dorosłych. Nie mniej jednak, coraz częściej młodsze dzieci również chorują na trądzik. W jednym badaniu, w którym udział brało 365 dziewcząt w wieku od 9 do 10 lat, aż 78 % z nich miało zmiany trądzikowe. Jeśli u dziecka pojawi się tego rodzaju problem dermatologiczny, warto rozważyć konsultację z pediatrycznym dermatologiem. W czasie wizyty należy zapytać o leki, których unikać, odpowiednie dawki, możliwe interakcje, a także skutki uboczne ich stosowania. Warto również dowiedzieć się, czy leczenie może wpływać na wzrost i rozwój dziecka.
Styl życia oraz domowe środki zaradcze
Można spróbować uniknąć łagodnego rodzaju trądziku lub też kontrolować go za pomocą produktów dostępnych bez recepty. Można także spróbować odpowiedniej pielęgnacji oraz rozmaitych technik, z których najważniejsze wymieniamy poniżej.
Mycie obszarów dotkniętych problemem za pomocą delikatnego środka czystości
Często poleca się 2 razy dziennie umyć twarz za pomocą łagodnego mydła oraz wody. Jeśli ma się tendencje do powstawania trądziku przy linii włosów, to należy je codziennie myć szamponem. Należy również być delikatnym przy goleniu wrażliwych obszarów.
Należy unikać niektórych produktów, takich jak peeling do twarzy, środki ściągające oraz maseczki. Mają one bowiem tendencję do podrażniania skóry, co może pogarszać istniejący problem. Nadmierne zmywanie i szorowanie skóry również może podrażniać skórę.
Wykorzystanie dostępnych bez recepty środków na trądzik, które wysuszają skórę i wspierają jej złuszczenie
Należy poszukać produktów, które zawierają tlenek benzoilu jako jeden ze składników aktywnych. Można także wypróbować produkty zawierające kwas salicylowy, kwas glikolowy lub alfa-hydroksykwasy. Środki tego rodzaju mogą pomóc w łagodnym i umiarkowanym trądziku. Należy jednak pamiętać o tym, że może upłynąć kilka tygodni, zanim pojawi się jakaś poprawa.
Leki przeciwtrądzikowe dostępne bez recepty na początku mogą powodować pewne efekty uboczne, takie jak zaczerwienienie, suchość oraz łuszczenie się skóry. Często jednak te efekty ustępują po upływie miesiąca stosowania terapii.
Unikanie środków drażniących
Przy problemach z trądzikiem należy unikać tłustych kosmetyków, kremów przeciwsłonecznych, a także produktów do stylizacji włosów i korektorów. Zamiast tego, można używać kosmetyków wodnych lub oznaczonych, jako noncomedogenic, które generują niewielkie prawdopodobieństwo do tworzenia trądziku.
Ochrona skóry przed słońcem
W przypadku wielu osób słońce może pogarszać stan trądziku. Co więcej, niektóre środki przeciwtrądzikowe sprawiają, że jest się bardziej podatnym na działanie promieniowania UV. W związku z tym, należy skonsultować się z lekarzem, czy stosowany lek jest jednym z takich właśnie środków. Jeśli tak, to należy unikać kontaktu skóry z działaniem promieni słonecznych. Cały czas należy stosować kremy nawilżające, które jednocześnie chronią przed promieniami słonecznymi.
Unikanie pocierania i nacisku na skórę
Skórę podatną na powstawanie trądziku należy chronić przed kontaktem z takimi przedmiotami jak telefon, hełm lub kask, a także obcisłe paski czy też odzież lub plecak. Stały kontakt ze skórą objętą tym problemem może powodować jego potęgowanie lub też doprowadzić do infekcji, a nawet blizn.
Branie prysznica po intensywnych zajęciach fizycznych
Naturalny łój oraz pot na skórze może być przyczyną powstawania trądziku.
Medycyna alternatywna
Alternatywne leczenie trądziku obejmuje m.in. wykorzystanie oleju z ryb, drożdży piwnych, probiotyków, a także doustne stosowanie cynku oraz miejscowe wykorzystywanie olejku z drzewa herbacianego. Nie mniej jednak, niezbędne są dalsze badania, by ustalić, jaka jest potencjalna skuteczność oraz długoterminowe bezpieczne wykorzystywanie tych i innych metod. Chodzi między innymi o biologiczne sprzężenie zwrotne, a także tradycyjną medycynę chińską. Warto porozmawiać ze swoim lekarzem o zaletach oraz wadach alternatywnych metod leczenia, zanim zacznie się je stosować.
Radzenie sobie z problemem i odpowiednie wsparcie
Trądzik oraz blizny potrądzikowe wywołują często niepokój, a także mogą mieć wpływ na relacje społeczne oraz poziom samooceny. Z kolei stres może przyczynić się do dodatkowego pogorszenia problemu. Dlatego właśnie warto przede wszystkim pracować nad emocjami i nauczyć się właściwego podejścia do problemu. Często poleca się także wystarczająco długi sen, a także ćwiczenia technik relaksacyjnych.
bardzo dobry artykuł, problem trądziku omówiony dogłębnie i interesująco, godny polecenia dla osób , które się z nim zmagają