Zespół jelita drażliwego – Objawy, przyczyny i leczenie

Zespół jelita drażliwego (IBR) jest dość często występującym zaburzeniem układu trawiennego, które wynika z nieprawidłowej pracy jelita grubego. Objawy obejmują skurcze, bóle brzucha, wzdęcia, gazy i biegunkę lub zaparcie. IBS jest stanem przewlekłym, z którym większość ludzi zmaga się długoterminowo. W niniejszym artykule przedstawiamy informacje o objawach, przyczynach, ryzyku, rozpoznaniu i leczeniu zespołu jelita drażliwego.

Według zbieranych danych tylko niewielka liczba osób z IBS ma ciężkie oznaki i objawy tego schorzenia. Większość może dość skutecznie kontrolować objawy poprzez właściwą dietę, styl życia i łagodząc stres. Poważniejsze objawy można leczyć za pomocą leków i profesjonalnego poradnictwa. Warto przy tym pamiętać, że zespół jelita drażliwego nie powoduje trwałych zmian w tkankach jelit ani nie zwiększa ryzyka wystąpienia raka jelita grubego.

Objawy zespołu jelita drażliwego

Objawy IBS są różne, a najczęstsze obejmują:

• ból brzucha, skurcze lub wzdęcia, które zwykle ustępują lub częściowo ustępują w czasie,
• nadmiar gazów,
• biegunka lub zaparcie – czasami naprzemienne,
• śluz w stolcu.

Większość osób z IBS doświadcza objawów o różnym nasileniu, które z czasem nawet znikają całkowicie.

Kiedy iść do lekarza?

W przypadku utrzymujących się objawów IBS należy skontaktować się z lekarzem. Mogą one też wskazywać na poważniejszy stan, taki jak rak jelita grubego. Do bardziej poważnych objawów należą:

• utrata masy ciała,
• biegunka w nocy,
• krwawienie z odbytnicy,
• niedokrwistość z niedoboru żelaza,
• niewyjaśnione wymioty,
• trudności z połykaniem,
• uporczywy ból, który nie ustępuje pod wpływem ujścia gazów lub wypróżnienia.

Przyczyny zespołu jelita drażliwego

Dokładna przyczyna IBS nie jest znana. Czynniki, które wydają się odgrywać istotną rolę w rozwoju tego schorzenia obejmują:

• Skurcze mięśni w jelicie – Ściany jelita są pokryte warstwami mięśni, które kurczą się, gdy przesuwają pokarm przez przewód pokarmowy. Skurcze, które są silniejsze i trwają dłużej niż normalnie, mogą powodować gazy, wzdęcia i biegunkę. Słabe skurcze jelit mogą spowolnić przechodzenie pokarmu i prowadzić do twardych oraz suchych stolców.

• System nerwowy – Nieprawidłowości w układzie trawiennym mogą spowodować, że odczuwa się większy niż normalnie dyskomfort, kiedy brzuch rozciąga się od gazu lub kału. Źle skoordynowane sygnały między mózgiem a jelitami mogą spowodować, że organizm zareaguje nadmiernie na zmiany, które normalnie występują w procesie trawienia, powodując ból, biegunkę lub zaparcie.

• Zapalenie w jelitach – Niektóre osoby z IBS mają zwiększoną liczbę komórek układu immunologicznego w jelitach. Ta odpowiedź układu immunologicznego jest związana z bólem i biegunką.

• Ciężka infekcja – IBS może rozwinąć się po ciężkim ataku biegunki, np. przez zapalenie żołądka i jelit, wywołanym przez bakterie lub wirusy. Zespół jelita drażliwego może również wiązać się z nadwyżką bakterii w jelitach, czyli tzw. przerost bakterii.

• Zmiany we florze bakteryjnej w jelitach – Mikroflora to “dobre” bakterie, które znajdują się w jelitach i odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia. Badania wskazują, że mikroflora bakteryjna u osób z IBS może różnić się od mikroflory u zdrowych ludzi.

Wyzwalacze dolegliwości IBS

Objawy IBS najczęściej mogą być wywołane przez:

• Jedzenie – Rola alergii lub nietolerancji pokarmowej w IBS nie jest w pełni zrozumiała. Prawdziwa alergia pokarmowa rzadko powoduje zespół jelita drażliwego. Jednak wiele osób cierpi na gorsze objawy IBS, kiedy jedzą lub piją określone produkty spożywcze lub napoje, w tym pszenicę, produkty mleczne, owoce cytrusowe, fasolę, kapustę, mleko i napoje gazowane.

• Stres – Większość osób z IBS doświadcza bardziej uciążliwych lub częstszych objawów w okresach zwiększonego stresu. Przyjmuje się, że stres może nasilać objawy, jednak ich nie powoduje.

• Hormony – Kobiety są dwukrotnie bardziej narażone na zespół jelita drażliwego, co może wskazywać na istotną rolę hormonów w tym zakresie. Wiele kobiet zauważa, że ​​oznaki i objawy IBS są poważniejsze podczas lub w okolicach okresu menstruacyjnego.

Czynniki ryzyka rozwoju IBS

Wiele osób cierpi na sporadyczne objawy IBS. Większe prawdopodobieństwo wystąpienia tego rodzaju zespołu, jeśli:

• Jesteś w młodym wieku – IBS występuje częściej u osób poniżej 50 roku życia.
• Jesteś płci żeńskiej – IBS występuje częściej u kobiet, a terapia estrogenowa przed lub po menopauzie również stanowi czynnik ryzyka.
• Masz historię IBS w rodzinie – Geny mogą odgrywać pewną rolę, podobnie jak wspólne czynniki w środowisku rodzinnym lub kombinacja genów i środowiska.
• Masz problem ze zdrowiem psychicznym – Niepokój, depresja i inne problemy ze zdrowiem psychicznym są często kojarzone z zespołem jelita drażliwego. Historia nadużyć seksualnych, fizycznych lub emocjonalnych również może być ważnym czynnikiem ryzyka.

Komplikacje chorobowe

Przewlekłe zaparcia lub biegunka mogą powodować hemoroidy. Ponadto, IBS jest często kojarzony z:

• Niską jakością życia – Wiele osób z umiarkowanym i ciężkim IBS zgłasza złą jakość życia.
• Zaburzeniami nastroju – Doświadczanie objawów IBS może prowadzić do depresji lub przewlekłego lęku, co z kolei może prowadzić do jeszcze większego pogorszenia objawów.

Zapobieganie zespołowi jelita drażliwego

Znalezienie sposobów radzenia sobie ze stresem może pomóc w zapobieganiu lub łagodzeniu objawów IBS. Z tego powodu warto rozważyć:

• Poradnictwo – Profesjonalny doradca może pomóc nauczyć modyfikować lub zmieniać swoje reakcje na stres. Badania wykazały, że psychoterapia może zapewnić znaczną i długotrwałą redukcję objawów zespołu jelita drażliwego.

• Biofeedback – Czujniki elektryczne pomagają otrzymywać informacje zwrotne na temat kluczowych funkcji organizmu. Informacja zwrotna pomaga skoncentrować się na subtelnych zmianach, takich jak rozluźnienie niektórych mięśni, w celu złagodzenia objawów.

• Ćwiczenia relaksacyjne – Aktywności fizyczne pomagają rozluźnić mięśnie w ciele, jeden po drugim. Warto zacząć od zaciśnięcia mięśni stóp, a następnie skoncentrować się na powolnym wypuszczaniu całego napięcia. Następnie można przejść do rozluźnienia łydek. Warto kontynuować ćwiczenia, aż mięśnie w organizmie, w tym w okolicach oczu i skóry głowy, zostaną rozluźnione.

• Trening uwagi – Ta technika redukcji stresu pomaga skupić się na byciu w rozluźnieniu oraz uwolnieniu od zmartwień i rozproszeń.

Diagnoza IBS

Nie ma testu definitywnie diagnozującego zespół jelita drażliwego. Lekarz prawdopodobnie zacznie diagnozę od analizy pełnej historii medycznej, badania fizykalnego i testów, wykluczając inne schorzenia. Jeśli masz IBS z biegunką, prawdopodobnie zostaniesz przebadany pod kątem nietolerancji glutenu, czyli celiakii.

Po wykluczeniu innych chorób lekarz może zastosować jeden z następujących zestawów kryteriów diagnostycznych pod kątem IBS:

Kryteria rzymskie – Te kryteria obejmują ból brzucha i dyskomfort trwający średnio co najmniej jeden dzień w tygodniu w ciągu ostatnich trzech miesięcy, związany z co najmniej dwoma z tych czynników: ból i dyskomfort są związane z defekacją, częstość defekacji ulega zmianie lub konsystencja stolca jest zmieniona.

Kryteria manningu – Kryteria te koncentrują się na łagodzeniu bólu powodowanego przez oddawanie stolca i niepełne wypróżnienia, śluz w stolcu i zmiany w konsystencji stolca. Im więcej objawów występuje, tym większe prawdopodobieństwo IBS.

Rodzaj IBS – Na potrzeby leczenia, zespół jelita drażliwego można podzielić na trzy rodzaje, w oparciu o twoje objawy: zaparcie-dominujące, biegunka-dominująca lub mieszana.

Lekarz oceni również, czy występują inne objawy, które mogą sugerować inny, poważniejszy stan chorobowy. Tego rodzaju objawy obejmują:

• pojawienie się problemów po 50 roku życia,
• utrata masy ciała,
• krwawienie z odbytnicy,
• gorączka,
• nudności lub nawracające wymioty,
• ból brzucha, zwłaszcza jeśli nie jest całkowicie zwolniony przez wypróżnienie lub występuje w nocy,
• biegunka, która jest trwała lub budzi cię ze snu,
• niedokrwistość związana z niskim poziomem żelaza.

Jeśli występują powyższe oznaki lub objawy, a także początkowe leczenie IBS nie działa, prawdopodobnie będzie potrzeba wykonać dodatkowe testy.

Dodatkowe testy na IBS

Lekarz może zalecić przeprowadzić kilka testów, w tym badanie stolca w celu sprawdzenia infekcji lub problemów ze zdolnością jelita do przyjmowania składników odżywczych z pożywienia – złego wchłaniania. Możesz również wykonać wiele innych testów, aby wykluczyć inne przyczyny objawów. Testy te mogą obejmować:

• Elastyczna sigmoidoskopia – Lekarz bada dolną część jelita grubego elastyczną, oświetloną rurką – sigmoidoskopem.

• Kolonoskopia – Lekarz używa małej i elastycznej rurki do zbadania całej długości okrężnicy.

• Badanie rentgenowskie lub CT – Testy te dają obraz brzucha i miednicy, co może pozwolić lekarzowi wykluczyć inne przyczyny objawów, szczególnie jeśli ma się ból brzucha. Lekarz może napełnić jelito płynem, aby jakiekolwiek problemy były bardziej widoczne na zdjęciu rentgenowskim.

Testy laboratoryjne diagnozujące zespół jelita drażliwego mogą obejmować:

• Testy nietolerancji laktozy – Laktaza jest enzymem potrzebnym do strawienia cukru znajdującego się w produktach mlecznych. Jeśli nie jest wytwarzana w odpowiedniej ilości, można mieć problemy podobne do tych powodowanych przez IBS, w tym ból brzucha, gazy i biegunkę. Lekarz może zlecić wykonanie testu oddechowego lub poprosić o usunięcie mleka i produktów mlecznych z diety na kilka tygodni.

• Test oddechowy na przerost bakterii – Może również określić, czy występuje przerost bakterii w jelicie cienkim. Przerost bakterii występuje częściej u osób, które przeszły operację jelit lub u których występuje cukrzyca lub inna choroba spowalniająca trawienie.

• Górna endoskopia – Długą, elastyczną rurkę wkłada się do gardła i do rurki łączącej jamę ustną i żołądek. Kamera umieszczona na końcu tuby pozwala lekarzowi sprawdzić górny przewód pokarmowy i pobrać próbkę tkanki – biopsja jelita cienkiego i płynu w poszukiwaniu przerostu bakterii. Lekarz może zalecić endoskopię, jeśli podejrzewa się celiakię.

• Testy kału – Stolec może być badany na obecność bakterii, pasożytów lub płynu trawiennego wytwarzanego w wątrobie – kwas żółciowy, jeśli masz przewlekłą biegunkę.

Leczenie zespołu jelita drażliwego

Leczenie IBS koncentruje się na łagodzeniu objawów, dzięki czemu można żyć dość komfortowo, jak to tylko możliwe. Łagodne objawy można często dość skutecznie kontrolować, radząc sobie ze stresem i zmieniając dietę i styl życia. W tym celu warto spróbować:

• unikać żywności wywołującej objawy,
• jeść potrawy o wysokiej zawartości błonnika,
• pić dużo płynów,
• ćwiczyć regularnie,
• dobrze się wysypiać i relaksować.

Lekarz może zalecić wyeliminowanie z diety:

• Żywności o wysokiej zawartości gazu – Jeśli wystąpią wzdęcia lub gazy, można uniknąć takich produktów jak napoje gazowane i napoje alkoholowe, kofeina, surowe owoce i niektóre warzywa, takie jak kapusta, jarmuż, brokuły i kalafior.

• Glutenu – Badania pokazują, że niektóre osoby z IBS zgłaszają poprawę objawów, jeśli przestają spożywać produkty bogate w gluten, np. pszenicę, jęczmień i żyto, nawet jeśli nie chorują na celiakię.

• FODMAP – Niektóre osoby są wrażliwe na pewne węglowodany, takie jak fruktoza, fruktan, laktoza i inne, znane jako FODMAP – fermentowalne oligo-, di- i monosacharydy oraz poliole. FODMAP można znaleźć w niektórych ziarnach, warzywach i owocach oraz produktach mlecznych. Objawy IBS mogą ulegać złagodzeniu, jeśli przestrzega się ścisłej diety o niskiej zawartości FODMAP, a następnie ponownie wprowadza pokarmy po jednym na raz.

W takich zmianach diety może pomóc wykwalifikowany dietetyk. Jeśli problemy są umiarkowane lub ciężkie, lekarz może zalecić poradę. Szczególnie jeśli występują objawy depresji lub jeśli stres nasila objawy. Ponadto, w zależności od objawów lekarz może zalecić niektóre leki na zespół jelita drażliwego:

• Suplementy z błonnikiem – Przyjmowanie produktów takich jak psyllium może pomóc w kontrolowaniu zaparć, a tym samym wspomóc leczenie.

• Środki przeczyszczające – Jeśli błonnik nie pomaga, lekarz może przepisać doustnie wodorotlenek magnezu lub glikol polietylenowy.

• Leki przeciwbiegunkowe – Leki bez recepty, takie jak loperamid, mogą pomóc w opanowaniu biegunki. Lekarz może przepisać leki wiążące kwasy żółciowe, takie jak cholestyramina, kolestypol lub kolesewelam, jednak środki te mogą powodować wzdęcia.

• Leki przeciwcholinergiczne – Leki takie jak dicyklomina mogą pomóc złagodzić bolesne skurcze jelit. Czasami są przepisywane osobom, które mają napady biegunki. Leki te są na ogół bezpieczne, ale mogą powodować zaparcia, suchość w jamie ustnej i niewyraźne widzenie.

• Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne – Ten rodzaj leczenia może pomóc złagodzić depresję, a także hamować aktywność neuronów, które kontrolują jelita, aby zmniejszyć ból. Jeśli u pacjenta występuje biegunka i bóle brzucha bez objawów depresji, lekarz może zalecić niższą niż zwykle dawkę imipraminy, dezipraminy lub nortryptyliny. Działania niepożądane, które jednak mogą się zmniejszyć, jeśli pacjent zażywa leki przed snem, mogą obejmować senność, niewyraźne widzenie, zawroty głowy i suchość w ustach.

• Antidepresanty SSRI – Przeciwdepresanty selektywnego wychwytu serotoniny (SSRI), takie jak fluoksetyna lub paroksetyna, mogą pomóc w przypadku depresji, bólu i zaparć.

• Leki przeciwbólowe – Pregabalina lub gabapentyna mogą łagodzić silny ból lub wzdęcia.

Leki specjalnie na zespół jelita drażliwego

Leki zatwierdzone dla niektórych osób z IBS obejmują:

• Alosetron – Lek przeznaczony jest do rozluźnienia okrężnicy i spowolnienia przepływu odpadów metabolicznych przez jelito dolne. Alosetron jest przeznaczony do ciężkich przypadków IBS z przewagą biegunki u kobiet, które nie zareagowały na inne terapie i nie jest zatwierdzony do stosowania przez mężczyzn. Został powiązany z rzadkimi, ale istotnymi efektami ubocznymi, dlatego powinien być brany pod uwagę tylko wtedy, gdy inne metody leczenia nie przynoszą rezultatów.

• Eluksadolina – Może złagodzić biegunkę, zmniejszając skurcze mięśni i wydzielanie płynu w jelicie oraz zwiększając napięcie mięśni w odbytnicy. Działania niepożądane mogą obejmować nudności, bóle brzucha i łagodne zaparcia. Eluksadolina jest również kojarzona z zapaleniem trzustki, które może być poważne i bardziej powszechne u niektórych osób.

• Rifaksymina – Ten antybiotyk może zmniejszać przerost bakterii i biegunkę, chociaż nie jest zbyt często stosowany na zespół jelita drażliwego.

• Lubiprostone – Może zwiększać wydzielanie płynu w jelicie cienkim, aby pomóc w przejściu stolca. Jest zatwierdzony dla kobiet, które mają IBS z zaparciami. Jest na ogół przepisywany tylko kobietom z ciężkimi objawami, które nie zareagowały na inne metody leczenia.

• Linaklotyd – Może również zwiększać wydzielanie płynu w jelicie cienkim, aby pomóc w wydaleniu stolca. Linaklotyd może powodować biegunkę, ale przyjmowanie leków od 30 do 60 minut przed posiłkiem może pomóc złagodzić tego rodzaju dolegliwość.

Potencjalne przydatne terapie lecznicze

Naukowcy badają nowe metody leczenia IBS. Pochodząca z surowicy bydlęcej immunoglobulina / izolat białka (SBI), terapia żywieniowa, okazał się obiecującym sposobem leczenia zespołu jelita drażliwego z biegunką.

Badania pokazują również, że u osób, które mają zespół jelita drażliwego z biegunką, specjalnie powleczona tabletka, która powoli uwalnia olejek miętowy w jelicie cienkim, łagodzi wzdęcia, ból brzucha i ból podczas przechodzenia stolca. Nie jest jasne, w jaki sposób olejek z mięty pieprzowej może wpływać na IBS, dlatego przed skorzystaniem z niego należy dokonać konsultacji z lekarzem.