Żywokost lekarski – Właściwości i zastosowania

5
35970
żywokost
Żywokost lekarski to wspaniała roślina lecznicza znana od setek lat

W ciągu ostatnich dwóch stuleci w medycynie ludowej żywokost lekarski stosowany był jako jedna z najbardziej popularnych roślin leczniczych. Powszechnie wierzono również, że jego moc potrafi strzec i chronić w podróży. Co dzisiaj o nim wiadomo oraz jakie właściwości potwierdzają liczne doświadczenia i obserwacje? Przedstawiamy główne właściwości i zastosowanie żywokostu lekarskiego.

Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.) to pochodząca z Azji i Europy bylina, rosnąca z grubego, mięsistego, systemu korzeniowego, który może wniknąć głęboko w ziemię w poszukiwaniu wilgoci i wartości odżywczych. Niektóre z najbardziej interesujących właściwości tej rośliny to zdolność do zmniejszenia bólu, eliminacji stanów zapalnych, wzmacnianie systemu odpornościowego, stymulacja regeneracji i rozwoju, a także wzmacnianie kości, leczenie skóry, zapobieganie rozwojowi nowotworów i poprawa zdrowia dróg oddechowych. Z tego powodu żywokost wciąż jest szeroko stosowany w medycynie naturalnej i alternatywnej, chociaż istnieją pewne przeciwwskazania w jego stosowaniu.

W wielu miejscach na świecie przestano używać tego zioła doustnie, ze względu na jego charakterystyczne substancje aktywne, które mogą być niebezpieczne przy spożyciu. Żywokost wciąż jednak bywa spotykany w zastosowaniu miejscowym, szczególnie w domowych recepturach oraz w rożnego rodzaju naturalnych maściach i płynach. Wytwarza się również z niego olejek żywokostowy, który przez lata występował wielu formułach medycznych i pielęgnacyjnych. Poznajmy zatem jego główne właściwości, zastosowanie i ograniczenia.

Żywokost lekarski – Ogólna charakterystyka

Żywokost lekarski rośnie głównie w północnej części Europy, a wysokość dojrzałej rośliny zwykle sięga 120 – 150 cm. Liście w dolnej części są duże i coraz mniejsze w kierunku ich szczytu, w kształcie lancetowatym lub owalnym, z ostrymi końcówkami. Występują one na przemian wzdłuż łodygi. Cała roślina pokryta jest krótkimi włoskami, które dają odczucie szorstkości przy dotknięciu, a jej wszystkie części po przełamaniu produkują bardzo śluzowaty sok po przełamaniu.

żywokost lekarskiKwiaty żywokostu mogą mieć kolor od białego do fioletowego lub niebieskiego, jednak jego odcienie mogą się zmieniać w dość szerokim zakresie, również z dodatkiem żółci i różu. Mają one kształt dzwonu, o długości ok. 1 – 2 cm, a po przekwitnięciu tworzą kapsułkę zawierającą cztery nasiona. Z uwagi na swój atrakcyjny wygląd doskonale wzbogacają wygląd ogrodów i parków.

Korzyści zdrowotne ze stosowania żywokostu lekarskiego

Roślina ta ma wiele uznanych właściwości zdrowotnych, z których najważniejsze to:

  1. Skuteczniejsze gojenie się ran

Po zastosowaniu żywokostu na skórę zyskujemy korzyści w postaci ukojenia wysypki i podrażnienia. Wysoka zawartość składników antyoksydacyjnych, a także witaminy C sprawia, że okład i maść z żywokostu lekarskiego to idealne panaceum na gojenie się ran. Zawarte w nim przeciwutleniacze mają także za zadanie wyeliminowanie obcych substancji z organizmu oraz zapobieganie śmierci komórek, natomiast witamina C ma wielkie znaczenie w produkcji kolagenu.

  1. Lepszy wzrost i regeneracja kości

Ziele żywokostu może przyczynić się do przyspieszenia procesu gojenia złamanych kości, a także innych urazów fizycznych. Roślina ta jest bogata w wapń, który jest kluczowym składnikiem wzrostu i regeneracji układu szkieletowego. Unikalna kombinacja, występujących w żywokoście związków organicznych, może skutecznie stymulować przyrost mineralny kości, ułatwiając organizmowi bardziej efektywne pobieranie i wykorzystywanie minerałów z pożywienia.

  1. Zapewnienie aktywności przeciwzapalnej

Żywokost lekarski działa również przeciwbólowo, gdyż zawiera różne związki organiczne, takie jak saponiny i garbniki, które służą jako naturalne substancje przeciwzapalne. W medycynie ludowej stosuje się go na zapalenie stawów, dnę moczanową, lub inne choroby zapalne, najczęściej w postaci maści.

  1. Zmniejszenie bólu

Tradycyjne metody leczenia ziołami polecają żywokost przy cierpieniach na wszelkiego rodzaju przewlekłe bóle w organizmie lub podczas rekonwalescencji pourazowej i operacjach. Stosowanie maści z żywokostu w tych obszarach może szybko ukoić ból, zwłaszcza gdy inne środki nie są dostępne. Bardzo często polecano preparaty z tej rośliny na wszelkiego rodzaju dolegliwości kręgosłupa.

  1. Działanie wykrztuśne

Chociaż współcześnie wiadomo, że żywokost nie powinien być stosowany doustnie, to nawet wdychanie jego zapachu lub wcieranie w skórę klatki piersiowej może działać jak skuteczny środek wykrztuśny. Medycyna ludowa poleca stosowanie tej rośliny na zatkane zatoki lub zatory w drogach oddechowych.

  1. Wzmocnienie systemu immunologicznego

Niezwykle ważnym składnikiem żywokostu jest witamina C, która w organizmie pozwala stymulować produkcję białych krwinek, co stanowi pierwszą linię obrony układu odpornościowego organizmu. Dzięki temu roślina ta może wspomagać ochronę i leczenie wielu chorób, głównie związanych z osłabieniem i wyczerpaniem.

  1. Profilaktyka antynowotworowa

Liczne, obecne w żywokoście substancje przeciwutleniające decydują również, że posiada on znaczny potencjał do działań antynowotworowych. Skóra, jako największy z organów organizmie i jeden z najbardziej narażonych na działania środowiskowe. Może ona łatwo ulec uszkodzeniu, gdyż jest wystawiona na promieniowanie słoneczne, które przyczynia się często do rozwoju raka skóry. Zawarte w żywokoście naturalne przeciwutleniacze szukają wolnych rodników, będących niebezpiecznymi produktami ubocznymi metabolizmu komórkowego, i neutralizują ich działanie, a tym samym uniemożliwiają prowadzenie do mutacji lub śmierci komórek.

  1. Łagodzenie dolegliwości skórnych

Połączenie witaminy C, przeciwutleniaczy i związków przeciwzapalnych czyni to zioło idealnym rozwiązaniem dla podrażnień skóry, przy różnego rodzaju dolegliwościach, m.in. egzemie, łuszczycy, trądziku, a także przy ukąszeniach owadów.

  1. Pomoc na stawy

Nalewka i maść z żywokostu to tradycyjne środki lecznicze na zapalenia stawów, wykorzystywane również w chorobie rematycznej. Pozwalają one redukować ból, a także przywracać ruchomość kończyn. W medycynie ludowej często stosowano żywokost na kolana, łokcie i nadgarstki. Dostępne obecnie na rynku produkty z żywokostu pozbawione są szkodliwych dla zdrowia składników rośliny i mogą być bezpiecznie stosowane. Tworzone samodzielnie specyfiki wymagają znacznej ostrożności stosowania, a także nie powinny być stosowane doustnie i zbyt długotrwale.

  1. Wspomaganie leczenia żylaków

W tradycyjnej medycynie ludowej żywokost wykorzystywany był w przypadku zapalenia żył i problemów z żylakami. Miał on niwelować stany zapalne, opuchliznę i ból. Obecnie można czasem spotkać rosyjskie preparaty lecznicze, przeznaczone do leczenia żylaków, oparte m.in. na ekstrakcie z żywokostu.

Główne składniki odżywcze żywokostu

  • alantoina, alkaloidy pirolizydynowe, śluz, cholina, garbniki, saponiny, asparagina, inulina, żywice, kwasy fenolowe (rozmarynowy i kawowy), oraz białko,
  • witaminy z grupy B, A, C i E,
  • mikroelementy – wapń, potas, fosfor, chrom, miedź, kobalt, żelazo, mangan, magnez, sód, siarka, bor, molibden, cynk.

Uprawa i zbiory żywokostu lekarskiego

Żywokost lekarski rzadko jest hodowany z nasion, gdyż z reguły rozsiewa się przez podział korzeni. Praktycznie każdy, świeży kawałek złamanego korzenia ma potencjał, aby wyrosnąć jako nowa roślina. Żywokost cechuje się również bardzo długą żywotnością. Sadzi się go od strony słońca lub w miejscu częściowo zacienionym, po lekkim naruszeniu gleby, aby nie była zbyt zbita. Regularne cięcie zatrzymuje roślinę przed kwitnieniem. Nie należy sadzić żywokostu zbyt blisko małych ziół, gdyż jego duże liście mogą je całkowicie zagłuszyć.

Żywokost preferuje gleby próchnicowe, bogate w bakterie tlenowe, grzyby i mikroelementy. Lubi też gleby lekko zasadowe o pH 7,2, ale radzi sobie również w kwaśnej ziemi. Rośliny rosną obficie, gdy mają wody pod dostatkiem, jednak nie lubią być „przelewane”.

Liście żywokostu

liście żywokostu lekarskiegoW medycynie ludowej mają zastosowanie zarówno liście, jak i korzenie żywokostu. Uznaje się jednak, że korzeń posiada nieco silniejsze właściwości i jest bardziej bogaty w śluz. Liście są zwykle zbierane od zdrowej i dojrzałej rośliny, praktycznie każdym momencie jej wegetacji, chociaż najlepszy czas na zbiór to okres kwitnienia. Po zbiorze liści zaleca się powiesić je „do góry nogami” na słońcu, najlepiej w miejscu, gdzie jest dobra cyrkulacja powietrza. Należy również regularnie je sprawdzać, aby nie dopuścić do czernienia lub pleśnienia.

Korzeń żywokostu

Korzenie poleca się wykopywać wczesną wiosną, gdy pędy wyłaniają się z ziemi, albo jesienią po pierwszych przymrozkach. Po wykopaniu powinny być oczyszczone i pokrojone na cienkie plasterki. Jeśli korzenie są stare i szorstkie, przed ich suszeniem należy obrać zewnętrzną korę. Po wysuszeniu roślinę należy przechowywać w hermetycznym pojemniku.

Nalewka z żywokostu na spirytusie

Nalewka z żywokostu lekarskiego przez wielu uważana jest za wspaniały środek leczniczy, oddziałujący przede wszystkim za kości, stawy i mięśnie, a także na skórę, organy wewnętrzne oraz układ oddechowy. Wykonuje się ją w dość prosty sposób, jedynie z korzenia rośliny oraz spirytusu.

1-2 korzenie żywokostu należy dokładnie umyć i dość drobno posiekać, po czym wsypać do czystej butelki. Całość zalewamy spirytusem i odstawiamy w nasłonecznione miejsce na przynajmniej 2 tygodnie.

Nalewkę żywokostową można używać tylko do celów zewnętrznych i przez krótki okres czasu. Stosowanie doustne może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Nalewka najczęściej stosowana jest w przypadku stłuczeń i bólów stawów, również reumatycznych.

Gdzie kupić żywokost

Korzeń żywokostu można przede wszystkim kupić w sklepach zielarskich, również w internecie. Ma on wyraźne przeznaczenie do użytku zewnętrznego. Cena żywokostu, w zależności od producenta i sklepu, wynosi ok. 2-3 zł za 50 g produktu.

Słowo końcowe z ostrzeżeniem

W wyniku wykrycia w żywokoście obecności alkaloidów pirolizydynowych wpłynęło na zmianę poglądów względem jego wartości leczniczych i zdecydowało o potrzebie zachowania dużej ostrożności podczas jego stosowaniu. W wyniku badań udowodniono, że alkaloidy pirolizydynowe mogą odznaczać się wysoką toksycznością dla organizmu, szczególnie gdy są przyjmowane doustnie. Długotrwałe ich spożywanie może bowiem powodować stopniowe uszkadzanie wątroby, poprzez powodowanie zwłóknień, powiększenie komórek, a także przerost tkanek w przewodach żółciowych. Podejrzewa się również, że długotrwałe oddziaływanie alkaloidów pirolizydynowych może prowadzić do nieodwracalnych zmian i marskości. Uszkodzona wątroba staje się również często bardziej podatna na mutowanie komórek oraz rozwój nowotworu.

Obecność w żywokoście wysokiego stężenia specyficznych alkaloidów czyni go potencjalnie toksycznym, szczególnie gdy jest on niewłaściwie stosowany. Obecnie w Polsce obowiązuje całkowity zakaz stosowania tej rośliny w celach leczniczych, a także zaniechano wszelkiej produkcji preparatów zdrowotnych na jego bazie. W konsekwencji dokonano również zmian wielu receptur mieszanek ziołowych z udziałem ekstraktu z korzenia żywokostu. W wielu krajach zachodnich, również nie stosuje się preparatów doustnych, natomiast nadal dozwolone są produkty do użytku zewnętrznego.

 

W myśl obowiązującego prawa niniejszy artykuł nie stanowi porady medycznej, lekarskiej lub farmaceutycznej. Czytelnik przed podjęciem jakiejkolwiek decyzji w zakresie leczenia lub suplementacji, w zależności od potrzeb, powinien skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Źródła

Serwis Skarbnica Natury korzysta tylko z wysokiej jakości źródeł, w tym recenzowanych badań naukowych, aby treść naszych artykułów poprzeć faktami. Poznaj naszą politykę redakcyjną, aby dowiedzieć się więcej o tym, w jaki sposób sprawdzamy informacje i dbamy o to, aby nasze treści były precyzyjne, wiarygodne i godne zaufania.

 

Drug record: Comfrey (Symphytum officinale). (2016, June 28). livertox.nih.gov/Comfrey.htm

Frost, R., MacPherson, H., & O’Meara, S. (2013, December). A critical scoping review of external uses of comfrey (Symphytum spp.). Complementary Therapies in Medicine, 21(6), 724-745. sciencedirect.com/science/article/pii/S0965229913001672

Pabst, H., Schaefer, A., Staiger, C., Junker-Samek, M., & Predel, H. G. (2013, June). Combination of comfrey root extract plus methyl nicotinate in patients with conditions of acute upper or lower back pain: A multicentre randomised controlled trial. Phytotherapy Research, 27(6), 811-817. ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22887778

Staiger, C. (2012, October). Comfrey: A clinical overview. Phytotherapy Research, 28(10), 1441-1448. ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3491633/

Poprzedni artykułAloe Vera – Właściwości, zastosowania, wskazówki
Następny artykułOlej Monoi de Thaiti dla zdrowej skóry i włosów
Jestem zawodową zielarką i fitoterapeutką absolutnie zakochaną w swojej pracy. Chętnie dzielę się swoją wiedzą na temat świata roślin, a w szczególności chętnie piszę o ich zbawiennym wpływie na nasze zdrowie i samopoczucie. Interesują mnie szczególnie dawne przepisy oraz formuły lecznicze i pielęgnacyjne, z których wiele posiada już solidnie potwierdzone naukowo działanie. W większości przypadków moje artykuły nie powinny być jednak traktowane jako rodzaj porady medycznej, a jedynie inspiracja i wstęp do dalszych poszukiwań. Warto bowiem pamiętać, że niewłaściwe stosowanie ziół i innych roślin może przynosić skutki odwrotne od oczekiwanych.

5 KOMENTARZE

  1. Sama się przekonałam po upadku ze schodów z 1 piętra na parter doznałam urazu kręgosłupa nogi i wylewy wewnętrzne, podczas stosowania okładów z żywokostu odczuwałam jakby mrowienia w tych miejscach z dnia na dzień było lepiej , po tygodniu schodziły stłuczenia a ból odchodził po 2 tyg było ok, rewelacja przebija wszystkie medykamenty z apteki

  2. W tradycji ludowej znany jest jako “kosztywal” i “żywy gnat”. Żywokost należy do niezastąpionych i najlepszych ziół, które natura ma dla nas w pogotowiu. Rośnie na mokrych łąkach, miedzach, w wilgotnych rowach i wzdłuż rzek. Roślinę tę znajdujemy również przy plotach i na osypiskach, kwitnącą całe lato. Liście są szorstkie i bardzo ostro zakończone. Wieloletnie korzenie, z zewnątrz ciemnobrązowe do czarnych, wewnątrz są białe do żółtych, mają grubość kciuka, po rozcięciu są w dotyku śluzowate, wręcz maziste i tłuste.
    Korzenie sięgają głęboko w głąb gleby i dlatego żywokost jest trudny do wyplenienia. Korzenie wykopuje się wiosną lub jesienią. Należy mieć w tym celu ostro zakończony szpadel. Ziele zbiera się przed i w czasie kwitnienia. Żywokost w Niemczech nazywany jest m.in., czarnym korzeniem i nie należy go mylić z wężymordem, czarnym korzeniem, który uprawiany jest tylko w ogródkach warzywnych i stosowany w kuchni. Nalewka z żywokostu, którą można przygotować samemu, kryje w sobie wspaniałe możliwości lecznicze.
    Cierpiący na reumatyzm i obrzęk stawów, którzy latami byli leczeni wszystkimi wspaniałymi metodami i nie zostali wyleczeni, szybko uzyskują pomoc stosując nalewkę z żywokostu.
    Kobieta, która już prawie nie mogła posługiwać się prawym ramieniem (ponieważ staw ramienny był prawie nieruchomy i lekarz orzekł już bezwład) zastosowała się do mojej rady i codziennie nacierała staw i ramię nalewką z żywokostu. Czuła jak jej dolegliwości zmniejszają się z dnia na dzień. Dzisiaj staw ma normalną ruchliwość, a ona może zajmować się gospodarstwem domowym. Także zaparzone liście żywokostu przykładane jako ciepła papka na unieruchomione kończyny pomagają szybko, jeżeli dolegliwości spowodowane są przeciążeniem, zwichnięciem, skręceniem lub też udarem mózgu.
    Ciotka mego męża została na ulicy potrącona przez motocyklistę. Ze złamaniem stawu biodrowego przewieziono ją do szpitala, gdzie staw gwoździowano. Po wyzdrowieniu opuściła szpital. Gwóźdź miał być usunięty po roku. Jednak ciotka nie odczuwając żadnych bólów i mogąc się normalnie poruszać nie zgłosiła się na przewidziane, po upływie roku, badania. Wszystko wydawało się być w najlepszym porządku aż do dnia, w którym wystąpiły trudne do zniesienia bóle. Usunięto więc gwóźdź i stwierdzono, że nastąpiło ropne zapalenie kości. Zastrzyki na krótko uśmierzały bóle, nie wyleczono jednak zapalenia. W tym stanie ciotka przyjechała do nas w odwiedziny; był to obraz nędzy i rozpaczy. Bez przesady mogę powiedzieć, że cieple okłady ze zmielonych korzeni żywokostu pomogły w ciągu jednej nocy. Następnego dnia chora mogła już siedzieć i leżeć nie odczuwając bólu. Ponieważ w sklepie zielarskim można było kupić tylko drobno pokrojone korzenie, roztropna ciotka dosuszyła je w piekarniku i zmieliła w starym młynku do kawy (w tym celu można też wykorzystać młynek do maku). Robiła okłady z papki dopóty, dopóki nie odczuwała już żadnych dolegliwości.
    Także wypukłości kostek na rękach i stopach znikają po zastosowaniu okładów z papki. Mielony korzeń żywokostu jest obecnie dostępny w wielu aptekach. Zwracam szczególną uwagę na to, że nawet przy porażeniu poprzecznym rdzenia kręgowego okłady z papki przyrządzonej ze sproszkowanego korzenia żywokostu mogą przynieść ulgę. Ciepłe okłady pomagają także w owrzodzeniu żylakowatym podudzi, reumatycznym stężeniu mięśni, guzkach dnowych, guzach, bólach karku, w przypadku bolesnych kikutów poamputacyjnych, a nawet w zapaleniu okostnej.
    Z korzeni można także przygotować herbatkę, którą stosuje się wewnętrznie w zapaleniu oskrzeli, dolegliwościach przewodu pokarmowego, krwawieniach żołądkowych i zapaleniu opłucnej. W ciągu dnia pije się łykami dwie do czterech szklanek. W przypadku wrzodów żołądka poleca się herbatkę mieszaną ze 100 g korzeni żywokostu, 50 g kwiatów nagietka i 50 g rdestu ptasiego. Jeszcze raz wspomnę o nalewce z żywokostu. Okłady z tej nalewki polecane są przy ranach zewnętrznych i wewnętrznych, wszelkiego rodzaju uszkodzeniach, zmiażdżeniach, krwawych wylewach i złamaniach kości.
    Liście żywokostu stosuje się nie tylko do przykładania, ale także jako dodatek do kąpieli całkowitych w chorobach reumatycznych, dnie, bólach kostnych, zaburzeniach ukrwienia i uszkodzeniach dysku międzykręgowego. W przypadku zaburzeń dopływu krwi w nogach, w wypadku żylaków oraz w uzupełniającym leczeniu po złamaniach kości stosuje się półkąpiele z żywokostu.
    W niektórych okolicach Austrii i Niemiec liście żywokostu zanurza się w cieście na omlety i wypieka. Substancje czynne tej rośliny leczniczej służą w ten sposób całej rodzinie.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wstaw swój comentarz!
Wpisz tutaj swoje imię

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.