Borelioza – Objawy, przyczyny, zapobieganie i leczenie

Borelioza spowodowana jest przez cztery główne gatunki bakterii – Borrelia burgdorferi i Borrelia mayonii, które powodują boreliozę w Stanach Zjednoczonych, podczas gdy Borrelia afzelii i Borrelia garinii są głównymi przyczynami choroby w Europie i Azji. Borelioza przenoszona jest poprzez ukąszenie zakażonego kleszcza. W niniejszym artykule przybliżamy najważniejsze informacje o chorobie, a w szczególności jej objawach, przyczynach, czynnikach ryzyka, profilaktyce i leczeniu.

Bardziej prawdopodobne jest wystąpienie boreliozy, jeśli żyjesz lub przebywasz w trawiastych i mocno zalesionych obszarach, gdzie żyją kleszcze przenoszące jeden z rodzajów bakterii. W takim przypadku ważne jest, aby zachować ostrożność, zarówno w zakresie codziennych aktywności, jak i wykonywania działań prewencyjnych. Warto jednak pamiętać, że nie każdy kleszcz jest nosicielem bakterii i nie każdy jego atak musi skończyć się infekcją.

Objawy boreliozy

Objawy boreliozy mogą się u różnych osób istotnie różnić. Zazwyczaj pojawiają się etapami, ale mogą one się na siebie nakładać.

Wczesne oznaki i objawy infekcji

Typową oznaką ataku pasożyta jest mały, czerwony guzek, podobny do ukąszenia komara. Często pojawia się on w miejscu usunięcia kleszcza i zazwyczaj ustępuje w ciągu kilku dni. To normalny objaw, który jeszcze nie wskazuje na zakażenie bakteryjne. Jednak kolejne objawy, które wskazywać będą na prawdopodobieństwo infekcji, mogą wystąpić w ciągu miesiąca po zainfekowaniu:

Wysypka – Od trzech do 30 dni po ukąszeniu przez kleszcza może pojawić się powiększający się czerwony obszar, który czasami rozjaśnia się w środku. Wysypka (rumień wędrujący) rozszerza się powoli w ciągu kilku dni i może rozprzestrzenić się na 30 centymetrów. Zwykle nie swędzi ani nie boli, ale można w tym miejscu czuć ciepło w dotyku.

Rumień wędrujący – Jest jedną z cech charakterystycznych boreliozy, chociaż nie wszyscy zainfekowani bakteriami go doświadczają. U niektórych ludzi rumień rozwija się więcej niż w jednym miejscu. Może on wystąpić na obszarze oddalonym od miejsca ukąszenia kleszcza.

Inne objawy – Gorączka, dreszcze, zmęczenie, bóle mięśni, ból głowy, sztywność karku i obrzęk węzłów chłonnych mogą towarzyszyć widocznym zmianom skórnym.

Późniejsze oznaki i objawy boreliozy

W przypadku nieleczenia nowe objawy przedmiotowe i podmiotowe zakażenia boreliozą mogą pojawić się w ciągu kolejnych tygodni lub miesięcy. Obejmują one najczęściej:

• Rumień wędrujący – Widoczne zmiany na skórze mogą pojawić się na innych obszarach ciała.
• Ból stawów – Ataki ciężkiego bólu stawów i obrzęków, na które szczególnie narażone są kolana, ale ból może się zmieniać i przechodzić na inne stawy.
• Problemy neurologiczne – Tygodnie, miesiące, a nawet lata po infekcji, można zaobserwować często stan zapalny błon otaczających mózg – odkleszczowe zapalenie opon mózgowych. Czasami występuje tymczasowy paraliż jednej strony twarzy (porażenie Bella), drętwienie lub osłabienie kończyn i zaburzony ruch mięśni.

Mniej powszechne oznaki i objawy infekcji

Kilka tygodni po infekcji u niektórych ludzi rozwijają się:

• problemy z sercem, takie jak arytmia,
• zapalenie oka,
• zapalenie wątroby,
• chroniczne zmęczenie.

Kiedy iść do lekarza?

Jeśli zostałeś ukąszony przez kleszcza i masz objawy choroby, zawsze należy udać się po profesjonalną poradę lekarską. Tylko stosunkowo niewielka liczba ugryzień kleszczy prowadzi do boreliozy. Im dłużej kleszcz pozostaje przyczepiony do skóry, tym większe ryzyko zachorowania. Zakażenie boreliozą jest mało prawdopodobne, jeśli kleszcz jest na skórze krócej niż 48 godzin.

Jeśli uważasz, że zostałeś ukąszony i masz objawy przedmiotowe i podmiotowe choroby, szczególnie jeśli mieszkasz w okolicy, gdzie występuje wyższe zagrożenie boreliozą, zawsze skontaktuj się z lekarzem. Leczenie boreliozy jest znacznie bardziej skuteczne, jeśli rozpocznie się je odpowiednio wcześnie.

Skonsultuj się z lekarzem, nawet jeśli objawy znikną. Brak objawów choroby nie oznacza, że ​​ona zniknęła. Nieleczona borelioza może rozprzestrzeniać się na inne części ciała po kilku miesiącach lub latach po zakażeniu, powodując problemy z układem nerwowym i zapaleniem stawów. Kleszcze mogą również przenosić inne choroby, takie jak babeszjoza i gorączka kleszczowa.

Przyczyny boreliozy

Aby doszło do zakażenia kleszcz musi przedostać się przez tkankę skórną. Bakterie wchodzą do skóry przez ukąszenie i w końcu trafiają do krwioobiegu.

W większości przypadków, aby przenieść boreliozę, kleszcz musi być przyczepiony do skóry przez minimum 36 a nawet 48 godzin. Jeśli znajdziesz na ciele kleszcza, który wygląda na spuchniętego może to oznaczać, że był karmiony wystarczająco długo, aby przenosić bakterie. Usunięcie kleszcza tak szybko, jak to możliwe może zapobiec infekcji.

Borelioza a czynniki ryzyka

Miejsce zamieszkania lub urlopu może wpłynąć na zwiększone ryzyko zachorowania na boreliozę. Do najczęstszych czynników ryzyka boreliozy zalicza się:

• Spędzanie czasu na obszarach zalesionych lub trawiastych – Dzieci, które spędzają dużo czasu na świeżym powietrzu w tych regionach, są szczególnie zagrożone. Dorośli z zajęciami plenerowymi również są narażeni na większe ryzyko infekcji odkleszczowej.
• Odsłonięcie skóry – Kleszcze łatwo przyczepiają się do gołego ciała. Jeśli jesteś w okolicy, gdzie kleszcze występują powszechnie, należy chronić siebie i swoje dzieci, nosząc długie rękawy i długie spodnie. Nie można także pozwalać swoim zwierzakom wędrować w wysokich trawach.
• Nieusuwanie kleszczy natychmiast lub prawidłowo – Bakterie po ataku kleszcza mogą dostać się do krwioobiegu, jeśli kleszcz pozostaje przyczepiony do skóry przez 36 do 48 godzin lub dłużej. Jeśli usuniesz kleszcza w ciągu dwóch dni, ryzyko zachorowania na boreliozę jest niskie, ale nie niemożliwe.

Komplikacje chorobowe

Nieleczona borelioza może powodować:

• przewlekłe zapalenie stawów (boreliozowe zapalenie stawów), szczególnie kolan,
• objawy neurologiczne, takie jak porażenie twarzy i neuropatia,
• wady poznawcze, takie jak upośledzenie pamięci,
• nieprawidłowości rytmu serca.

Zapobieganie boreliozie

Najlepszym sposobem zapobiegania boreliozie jest unikanie obszarów, w których żyją kleszcze, zwłaszcza zadrzewionych i krzaczastych obszarów o wysokiej trawie. Możesz zmniejszyć ryzyko zachorowania na boreliozę kilkoma prostymi środkami ostrożności:

• Ubranie – W obszarach zalesionych lub trawiastych warto nosić obuwie, długie spodnie schowane w skarpetkach, koszulę z długim rękawem, kapelusz i rękawiczki. Poleca się trzymać się szlaków i unikać chodzenia po niskich krzakach i wysokiej trawie. Warto także trzymać psa na smyczy.
• Użyj środków przeciw owadom – Zastosuj środek odstraszający owady z 20% lub wyższym stężeniem DEET na skórze. Rodzice powinni stosować go u swoich dzieci, unikając rąk, oczu i ust. Pamiętaj, że środki chemiczne mogą być toksyczne, więc postępuj zgodnie ze wskazówkami producenta. Dobrze jest też stosować odpowiednie środki na ubranie.
• Staraj się jak najlepiej zabezpieczać otoczenie – Regularnie koś trawnik. Drewno układaj starannie w suchych, słonecznych miejscach, aby zniechęcić do przychodzenia gryzonie przenoszące kleszcze.
• Sprawdź swoje ubrania, siebie, swoje dzieci i swoje zwierzęta – Bądź szczególnie czujny po spędzeniu czasu w zalesionych lub trawiastych obszarach. Kleszcze często nie są większe niż główki szpilki, więc możesz ich nie znaleźć od ręki, chyba że dokładnie przeszukasz.
• Dobrze jest wziąć prysznic, gdy tylko wrócisz do domu – Kleszcze często pozostają na skórze przez wiele godzin przed „wgryzieniem” się w skórę. Prysznic i używanie myjki mogą usunąć nieosadzone kleszcze.
• Nie zakładaj, że jesteś odporny – Borelioza może pojawić się więcej niż raz.
• Usuń kleszcze jak najszybciej za pomocą pincety – Delikatnie chwyć kleszcza w pobliżu jego głowy. Nie ściskaj ani nie próbuj zmiażdżyć kleszcza, ale pociągnij ostrożnie i równomiernie. Po usunięciu całego kleszcza, wyrzuć go, wkładając do alkoholu lub spuszczając go w toalecie, a następnie stosując środek antyseptyczny do obszaru gryzienia.

Diagnoza boreliozy

Wiele objawów przedmiotowych i podmiotowych boreliozy często występuje w innych stanach chorobowych, dlatego diagnoza może być trudna. Co więcej, kleszcze, które przenoszą boreliozę, mogą również rozprzestrzeniać inne choroby.

Jeśli pacjent nie ma charakterystycznych zmian na skórze wskazujących na boreliozę, lekarz może zapytać o historię choroby, w tym o to, czy przebywałeś na świeżym powietrzu w lecie, gdzie występowało wysokie ryzyko infekcją i wykonać badanie fizykalne.

Testy laboratoryjne w celu identyfikacji przeciwciał przeciw bakteriom mogą pomóc potwierdzić lub wykluczyć diagnozę. Testy te są najbardziej wiarygodne kilka tygodni po zakażeniu, po tym jak organizm miał czas na opracowanie przeciwciał. Należą do nich:

• Test immunoenzymatyczny (ELISA) – Test stosowany najczęściej do wykrywania boreliozy, ELISA wykrywa przeciwciała przeciwko burgdorferi. Ponieważ czasami może dawać fałszywie pozytywne wyniki, nie jest to jedyna podstawa do diagnozy. Test ten może nie być dodatni we wczesnym stadium choroby, ale zmiana skórna jest wystarczająco charakterystyczna, aby postawić diagnozę bez dalszych badań u ludzi, którzy żyją na obszarach z zarażonymi kleszczami przenoszącymi boreliozę.

• Test Western blot – Jeśli test ELISA jest pozytywny, test ten zwykle przeprowadza się w celu potwierdzenia diagnozy. W tym dwuetapowym podejściu, metoda Western blot wykrywa przeciwciała przeciwko kilku białkom burgdorferi.

Badanie zdjętych z ciała kleszczy pod kątem nosicielstwa boreliozy nie wiele daje. Nawet gdy kleszcz zawierał bakterie, wcale nie musiało dość do infekcji.

Leczenie boreliozy

Antybiotyki to najczęściej stosowane w leczeniu boreliozy leki. Ogólnie rzecz biorąc, powrót do zdrowia będzie tym szybszy i bardziej kompletny, im szybciej rozpocznie się leczenie.

Antybiotyki na boreliozę

• Doustne antybiotyki – Stanowią standardowe metody leczenia boreliozy we wczesnym stadium. Zwykle obejmują one doksycyklinę dla dorosłych i dzieci w wieku powyżej 8 lat lub amoksycylinę lub cefuroksym dla osób starszych, młodszych dzieci oraz kobiet w ciąży lub karmiących piersią. Zalecany jest zazwyczaj 14-21 dniowy termin przyjmowania antybiotyków, ale niektóre badania sugerują, że terapie trwające od 10 do 14 dni są równie skuteczne.

• Dożylne antybiotyki – Jeśli choroba obejmuje centralny układ nerwowy, lekarz może zalecić stosowanie dożylnego antybiotyku przez 14 do 28 dni. Jest to skuteczne w eliminowaniu infekcji, chociaż może zająć trochę czasu, aby wyleczyć się z objawów. Antybiotyki dożylne mogą powodować różne działania niepożądane, w tym zmniejszenie liczby krwinek białych, od łagodnej do ciężkiej biegunki lub zakażenia innymi organizmami opornymi na antybiotyki niezwiązanymi z boreliozą.

Po leczeniu niewielka liczba osób nadal obserwuje pewne objawy, takie jak bóle mięśni i zmęczenie. Przyczyna tych utrzymujących się objawów, określanych jako zespół post-boreliozy, jest nieznana, a leczenie silniejszymi antybiotykami nie pomaga.

Niektórzy eksperci uważają, że niektóre osoby cierpiące na boreliozę są predysponowane do wywołania reakcji autoimmunologicznej, która przyczynia się do pojawiania się tego rodzaju objawów. Potrzebne są dalsze badania w tym zakresie.

Borelioza a medycyna alternatywna

Antybiotyki są jedynym sprawdzonym sposobem leczenia boreliozy. Niektórzy ludzie, którzy cierpią na niewyjaśnione objawy przedmiotowe i podmiotowe lub przewlekłą chorobę, mogą sądzić, że mają boreliozę, nawet jeśli nie zostali zdiagnozowani. Istnieje wiele alternatywnych metod leczenia. Niestety, te metody leczenia nie zostały poparte dowodami naukowymi lub nie zostały właściwie przetestowane. W wielu przypadkach mogą być szkodliwe, a nawet śmiertelne. Jeśli rozważasz alternatywne metody leczenia boreliozy, najpierw porozmawiaj ze swoim lekarzem.

Przygotowanie się do wizyty u lekarza

W przypadku zauważenia objawów najczęściej zaczyna się od wizyty u lekarza rodzinnego, który może skierować cię do reumatologa, specjalisty chorób zakaźnych lub innego specjalisty. Poniżej podajemy wskazówki, które pomogą przygotować się na spotkanie.

Jeśli wiesz lub sadzisz, że zostałeś ukąszony przez kleszcza lub spędziłeś czas w miejscu, w którym często występują poinformuj o tym swojego lekarza. Zrób listę najważniejszych informacji na temat obserwowanych objawów i okoliczności ich pojawienia. Warto także przygotować listę wszystkich  leków, witamin i innych suplementów diety, które się przyjmuje.

W przypadku boreliozy warto zadać lekarzowi kilka podstawowych pytań::

• Co prawdopodobnie powoduje moje objawy?
• Poza najbardziej prawdopodobną przyczyną, jakie są inne możliwe przyczyny moich objawów?
• Jakie testy są potrzebne do prawidłowej diagnozy?
• Jaki jest najlepszy sposób leczenia?
• Jakie są alternatywy dla podstawowego leczenia?
• Mam inne problemy zdrowotne. Jak najlepiej połączyć ich leczenie z leczeniem boreliozy?
• Czy są jakieś ograniczenia, których muszę przestrzegać?
• Czy powinienem zobaczyć się z jakimś specjalistą?

Nie wahaj się zadawać innych pytań. Lekarz prawdopodobnie podczas wizyty zada kilka pytań, w tym:

• Czy Twoje objawy były ciągłe czy sporadyczne?
• Jak poważne są Twoje objawy?
• Co, jeśli w ogóle, poprawia objawy?
• Co, jeśli w ogóle, wydaje się pogarszać Twoje objawy?