Kontaktowe zapalenie skóry objawia się czerwoną i swędzącą wysypką, spowodowaną bezpośrednim kontaktem z substancją uczulającą. Wysypka nie jest zakaźna ani zagrażająca życiu, ale może być bardzo niekomfortowa. Wiele substancji może powodować takie reakcje, w tym mydła, kosmetyki, perfumy, biżuteria i niektóre rośliny. W niniejszym artykule przybliżamy czym jest kontaktowe zapalenie skóry, z jakimi objawami się wiąże, jakie są jego przyczyny oraz sposoby leczenia.
Aby skutecznie leczyć kontaktowe zapalenie skóry, trzeba przede wszystkim zidentyfikować i unikać przyczyn powstawania alergicznych reakcji organizmu. Jeśli uda się unikać takiej substancji, wysypka zwykle ustępuje po dwóch do czterech tygodni. Można w tym czasie spróbować ukoić skórę zimnymi, mokrymi kompresami, kremami przeciw świądowi, itp.
Objawy kontaktowego zapalenia skóry
Kontaktowe zapalenie skóry zwykle występuje na obszarach ciała, które zostały bezpośrednio wystawione na działanie substancji wywołującej reakcję – na przykład wzdłuż ręki, która otarła się o trujący bluszcz lub pod paskiem zegarka. Wysypka zwykle rozwija się w ciągu kilku minut do kilku godzin od kontaktu i może trwać od dwóch do czterech tygodni. Objawy kontaktowego zapalenia skóry obejmują:
- czerwoną wysypkę,
- swędzenie,
- suchą, popękaną, łuszczącą się skórę,
- guzki i pęcherze, czasami z wyciekami i strupami,
- obrzęk, pieczenie lub tkliwość.
Kiedy iść do lekarza?
Skontaktuj się z lekarzem, jeśli wysypka jest szczególnie uciążliwa, przez którą nie można spać lub jest się rozproszonym podczas codziennych czynności, a także jeśli:
- wysypka jest nagła, bolesna i ciężka,
- jesteś zakłopotany tym, jak wygląda twoja skóra,
- wysypka nie poprawia się w ciągu trzech tygodni
- wysypka wpływa na twarz lub narządy płciowe.
Poszukaj natychmiastowej pomocy medycznej w następujących sytuacjach:
- podejrzewasz, że skóra jest zainfekowana, a objawy obejmują gorączkę i ropę wyciekającą z pęcherzy,
- płuca, oczy lub błony śluzowe nosa są bolesne i zaognione, być może spowodowane wdychaniem alergenu,
- podejrzewasz, że wysypka uszkodziła śluzówkę jamy ustnej i przewodu pokarmowego.
Przyczyny kontaktowego zapalenia skóry
Kontaktowe zapalenie skóry jest spowodowane przez substancję, na którą jest się narażonym, i która drażni skórę lub wywołuje reakcję alergiczną. Substancja może być jednym z tysięcy znanych alergenów i związków drażniących. Niektóre z tych substancji mogą powodować zarówno drażniące kontaktowe zapalenie skóry, jak i alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.
Drażniące kontaktowe zapalenie skóry jest najczęstszym typem. Ta niealergiczna reakcja skórna występuje, gdy substancja uszkadza zewnętrzną warstwę ochronną skóry.
Niektórzy ludzie reagują na silne działanie drażniące po jednorazowym narażeniu na kontakt z daną substancją. Inne osoby mogą rozwinąć oznaki i objawy po wielokrotnym narażeniu na nawet łagodne substancje. Typowe czynniki drażniące to:
- rozpuszczalniki,
- alkohole,
- wybielacze i detergenty,
- szampony,
- substancje przenoszone drogą powietrzną, takie jak trociny lub pył wełniany,
- rośliny,
- nawozy i pestycydy.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry występuje wtedy, gdy substancja, na którą jesteśmy wrażliwi (alergen), wywołuje reakcję immunologiczną w skórze. Zwykle dotyczy ona tylko obszaru, który wszedł w bezpośredni kontakt z alergenem. Ale może to być spowodowane przez coś, co wchodzi do organizmu poprzez żywność, środki aromatyzujące, leki, zabiegi medyczne lub stomatologiczne – ogólnoustrojowe kontaktowe zapalenie skóry.
Można być uczulonym na silne alergeny, takie jak trujący bluszcz po jednorazowej ekspozycji. Słabsze alergeny mogą wymagać wielokrotnego narażenia przez kilka lat, aby wywołać alergię. Gdy rozwinie się alergia na daną substancję, nawet niewielka jej ilość może wywołać silną reakcję organizmu. Typowe alergeny to:
- nikiel, który jest używany w biżuterii, sprzączkach i wielu innych przedmiotach,
- leki, takie jak antybiotyki i doustne leki przeciwhistaminowe,
- balsam z Peru, który jest używany w wielu produktach, takich jak perfumy, kosmetyki, płukanki do ust i aromaty,
- formaldehydy, które zawierają kosmetyki, środki dezynfekujące i odzież,
- produkty do higieny osobistej, takie jak dezodoranty, środki do mycia ciała, farby do włosów, kosmetyki i lakiery do paznokci,
- rośliny takie jak trujący bluszcz i mango, które zawierają wysoce uczulającą substancję zwaną urushiol,
- substancje przenoszone drogą powietrzną, takie jak pyłki i insektycydy w aerozolach,
- produkty powodujące reakcję po ekspozycji na promieniowanie słoneczne – fotoalergiczne kontaktowe zapalenie skóry, a także niektóre filtry słoneczne i leki doustne.
Dzieci rozwijają zapalenie skóry także od kontaktu z pieluszkami, chusteczkami dla niemowląt, filtrami przeciwsłonecznymi, odzieżą z zatrzaskami lub barwnikami.
Kontaktowe zapalenie skóry a czynniki ryzyka
Niektóre prace i hobby wystawiają na większe ryzyko kontaktowego zapalenia skóry, a obejmują m.in:
- pracowników służby zdrowia,
- budowlańców,
- fryzjerów i kosmetologów,
- mechaników samochodowych,
- płetwonurków, ze względu na gumę w maseczkach lub goglach,
- sprzątaczki,
- ogrodników i rolników,
- kucharzy i innych, którzy pracują z jedzeniem.
Mozliwe komplikacje
Kontaktowe zapalenie skóry może prowadzić do infekcji, szczególnie jeśli problematyczny obszar skóry się intensywnie drapie, powodując jego uszkodzenie i wysięk. Stwarza to dobre miejsce do wzrostu bakterii lub grzybów i może powodować infekcję.
Zapobieganie kontaktowego zapalenia skóry
Aby zapobiec kontaktowemu zapaleniu skóry:
- Unikaj drażniących alergenów – Spróbuj zidentyfikować i unikać substancji, które drażnią twoją skórę lub wywołują reakcję alergiczną.
- Umyj skórę – Być może uda ci się usunąć większość substancji wywołującej wysypkę, jeśli natychmiast po kontakcie z nią myjesz skórę. Użyj łagodnego, niezawierającego zapachów mydła i ciepłej wody. Spłucz całkowicie. Należy również umyć odzież lub inne przedmioty, które mogły mieć kontakt z alergenem roślinnym, takim jak trujący bluszcz.
- Noś odzież ochronną lub rękawice – Maski na twarz, okulary, rękawice i inne elementy ochronne mogą chronić Cię przed podrażniającymi substancjami, w tym środkami czyszczącymi w domu.
- Zastosuj naprasowanki, aby zakryć metalowe elementy mocujące przy skórze – Może to pomóc na przykład uniknąć reakcji na zatrzaski i suwaki.
- Nałóż krem lub żel ochronny – Tego rodzaju produkty mogą stanowić warstwę ochronną dla Twojej skóry. Na przykład dostępny bez recepty krem do skóry zawierający bentokwatam może zapobiegać lub zmniejszać reakcję skóry na trujący bluszcz.
- Użyj balsamu – Regularne stosowanie balsamów nawilżających może pomóc przywrócić najbardziej zewnętrzną warstwę skóry i zachować jej elastyczność.
- Uważaj na zwierzęta – Alergeny z roślin, takie jak trujący bluszcz, mogą przylgnąć do zwierząt domowych, a następnie rozprzestrzenić się na ludzi.
Diagnoza kontaktowego zapalenia skóry
Lekarz może być w stanie zdiagnozować kontaktowe zapalenie skóry i zidentyfikować jego przyczynę, przeprowadzając wywiad z chorym. Powinien odkryć wskazówki dotyczące substancji wyzwalającej, jak i badając skórę, by zanotować wzór i intensywność wysypki.
Lekarz może zalecić specjalistyczny test płatkowy, aby sprawdzić źródło uczuleń. Ten test może być przydatny, jeśli przyczyna wysypki nie jest widoczna lub wysypka pojawia się często. Podczas testu płatkowego niewielkie ilości potencjalnych alergenów są nakładane na plastry, które następnie umieszcza się na skórze. Plastry pozostają na skórze przez dwa do trzech dni. Następnie lekarz sprawdza reakcje skórne i określa, czy potrzebne są dalsze badania.
Leczenie kontaktowego zapalenia skóry
Jeśli kroki w ramach opieki domowej nie złagodzą objawów przedmiotowych i podmiotowych, lekarz może przepisać leki. Przykłady obejmują:
- Kremy steroidowe lub maści – Miejscowo stosowane kremy lub maści pomagają złagodzić wysypkę kontaktowego zapalenia skóry. Miejscowo aplikowany steroid może być stosowany jeden lub dwa razy dziennie przez dwa do czterech tygodni.
- Leki doustne – W ciężkich przypadkach lekarz może przepisać doustne kortykosteroidy, aby zmniejszyć stan zapalny, leki przeciwhistaminowe łagodzące świąd lub antybiotyki w walce z infekcją bakteryjną.
Styl życia i domowe środki zaradcze
Aby zmniejszyć swędzenie i złagodzić stan zapalny skóry, spróbuj zastosować metody samopomocy:
- Unikaj drażniących lub alergenów. Kluczem do tego jest ustalenie, co powoduje twoją wysypkę i trzymanie się z dala od jego źródła. Lekarz może podać ci listę produktów, które zazwyczaj zawierają substancję, która na Ciebie wpływa. Poproś również o listę produktów, które są wolne od tych substancji.
- Jeśli jesteś uczulony na metal w biżuterii, możesz go nosić stosując barierę między ciałem a metalem – Na przykład wyłóż wewnętrzną część bransoletki materiałem czy pomaluj bezbarwnym lakierem do paznokci.
- Nakładaj na skórę krem – Krem bez recepty zawierający co najmniej 1% hydrokortyzonu może tymczasowo złagodzić świąd. Maść steroidową można stosować jeden lub dwa razy dziennie przez dwa do czterech tygodni.
- Zastosuj doustny lek przeciwświądowy – Doustny kortykosteroid lub lek przeciwhistaminowy, taki jak difenhydramina, może być pomocny, jeśli swędzenie jest szczególnie uciążliwe.
- Zastosuj chłodne, mokre kompresy – Zwilż miękkie ręczniki i trzymaj je na obszarze wysypki, aby ukoić skórę, przez 15 do 30 minut. Powtarzaj zabieg kilka razy dziennie.
- Unikaj drapania – Przytnij paznokcie, a jeśli nie możesz uniknąć dotykania swędzącego obszaru, przykryj go opatrunkiem.
- Chroń swoje dłonie – Opłucz i osusz ręce dobrze i delikatnie po umyciu. Używaj nawilżaczy przez cały dzień.
Przygotuj się do wizyty u lekarza
Najprawdopodobniej zaczniesz od wizyty u lekarza pierwszego kontaktu. Może on skierować Cię do lekarza, który specjalizuje się w zaburzeniach skóry (dermatolog). Dobrze jest przygotować się na takie spotkanie.
- Wymień swoje oznaki i objawy, w tym, kiedy one się rozpoczęły i jak długo trwały.
- Unikaj substancji, które, jak sądzisz, mogą powodować wysypkę.
- Zrób notatki dotyczące wszelkich nowych produktów, z których już korzystasz, oraz wszelkich substancji, które regularnie wchodzą w kontakt z dotkniętymi chorobami obszarami skóry.
- Zrób listę wszystkich leków i suplementów, które stosujesz. Możesz ze sobą wziąć oryginalne butelki i listę dawek. Dołącz wszystkie używane kremy lub balsamy.
- Zrób listę pytań do lekarza.
W przypadku kontaktowego zapalenia skóry podstawowe pytania, które możesz zadać swojemu lekarzowi, to:
- Co może powodować moje objawy?
- Czy konieczne są testy, aby potwierdzić diagnozę?
- Jakie zabiegi są dostępne i które się poleca?
- Czy ten stan jest tymczasowy czy chroniczny?
- Czy mogę poczekać, aż schorzenie zniknie samo?
- Czy drapanie rozwinie wysypkę?
- Czy pojawienie się pęcherzyków spowoduje wysypkę?
- Jaką pielęgnację skóry się poleca, aby poprawić swój stan?
- Jak mogę zapobiec tego rodzaju problemom w przyszłości?
Lekarz może zadać ci następujące pytania:
- Kiedy zaczęto zauważać objawy?
- Jak często występują objawy?
- Czy objawy są ciągłe czy sporadyczne? Czy zanikają przez weekend lub podczas wakacji?
- Czy wydaje się, że coś działa na skórę lepiej lub gorzej?
- Czy zaczęto używać nowych mydeł, balsamów, kosmetyków lub artykułów gospodarstwa domowego?
- Czy wykonywana praca lub hobby wymaga używania produktów, które często wchodzą w kontakt ze skórą?
